Lại chuyện ông thẩm phán ...

Viết tiếp chuyện ông thẩm phán Brett Kavanaugh bị giới truyền thông và lưỡng đảng lôi ra những chuyện nhậu nhẹt say xỉn thời đại học. Thực ra thì người Mỹ không đến nỗi bảo thủ như thế, họ phân biệt được đâu là chuyện xưa đâu là chuyện nay. Nhưng chính trị bao giờ cũng có mặt trái bẩn thỉu của nó, quốc gia nào cũng vậy thôi, chỉ là ít hay nhiều. Khi có những mâu thuẩn xung đột, moi móc lại chuyện "không tốt" ngày xưa (không biết thật hư) là cách dễ nhất để hạ bệ uy tín người khác. Đôi khi lấy cả râu ông nọ cắm cằm bà kia. Âu cũng là chuyện thường, quê ta gặp hoài. Nhưng thời này thông tin đầy đủ, nên cũng ít người quan tâm đến tin đồn & những thủ thuật, tiểu xảo như thế. Vả lại cũng tuỳ vào nội dung của từng sự việc, thuộc về bản chất hay hiện tượng. Cái không tốt ngày xưa, nay có thể đã khác, vạn vật thay đổi cũng là chuyện thường tình. Cái mà giới chính trị quan tâm hơn là ông Kavanaugh có nói dối sau khi đã tuyên thệ (under oath) hay chăng ? Nghĩa là có biết, còn nhớ, nhưng không nói sự thực, dấu hẳn chuyện xưa. Một số người dân thì quan tâm tới thái độ nóng giận bộc lộ của ông khi trả lời chất vấn, bởi họ mong đợi một tính cách kiên nhẫn, trầm tĩnh, điềm đạm ở một vị thẩm phán tối cao. Nhưng suy cho cùng thì ông ta cũng là người thường, cho dù tài giỏi đến đâu cũng có giới hạn. Và những trò chơi truyền thông, chính trị, tâm lý, áp lực ... thì luôn luôn có những tác dụng nhất định của nó. Một trong những tác dụng trực tiếp là làm cho nhiều người rối mù, chẳng biết tin ai :-). Nhưng đã chọn ăn bún bò huế, thì phải chịu cay thôi. Chuyện thiên hạ bầu bán lâu nay cũng còn tuỳ thuộc vào não bộ của họ và nhiều yếu tố khác nữa. Có bầu bán công bằng đã là hạnh phúc lắm rồi, so với nhiều quốc gia khác chưa bầu đã bán, không có quyền chọn lựa, thì còn thê thảm hơn nhiều !

Nôm na là ở những xã hội dân chủ văn minh, người ta luôn đòi hỏi "chiếc áo phải làm nên ông thầy tu". Còn ở những xứ kém dân chủ văn minh, thì cứ khoác "chiếc áo" lên là muốn thiên hạ trọng, bắt người ta tin. Dĩ nhiên rồi cũng có kẻ tự nguyện tin, có người bắt buộc tin, có kẻ thấy thiên hạ tin mình cũng tin... Bên cạnh đó, cũng không hiếm người chỉ muốn an phận thủ thường ậm ừ cho qua, hoặc chẳng thèm quan tâm đến. Bởi thế, có nhiều "ông  thầy" ảo giác về giá trị "chiếc áo" mà mình đang mặc. Thậm chí ở một số nơi, người chết rồi còn sợ thiên hạ không khóc, có bao nhiêu giai thoại tốt lành đem ra rao bán nốt, ai tin được thì tin. Lâu rồi cũng quen !

Mình không phải là dân thích chính trị chính em, nên thường chỉ nhớ chuyện gì vui thôi. Như tổng thống Mỹ ông nào ghiền rượu là mình nhớ ...John Adams, Martin van Buren, Franklin Pierce, James Buchanan, Ulysses S. Grant, Grover Cleveland ...v.v. Ông nào thích chuyện em út, mình cũng nhớ, như Cleveland, Roosevelt, JFK, Bill Clinton ....chẳng hạn. Mà ở những đất nước dân chủ như Mỹ, thì những câu chuyện đó cũng bình thường. Tổng thống, chủ tịch, quan toà, lãnh đạo ... cũng là người, có ưu có khuyết, không ai bắt họ phải hoàn hảo như thánh. Quan trọng là họ đã có những đóng góp gì cho quê hương đất nước. Người dân tôn trọng những thành tựu và đóng góp của họ, nhưng cũng chả có ai bắt người khác học tập theo gương họ làm gì. Đời sống thực tế là vậy, mỗi người mỗi khác, càng cố tình thiêu dệt, càng thần tượng hoá, càng tốn công bảo vệ bào chữa, lại càng hài hước vấn đề mà thôi.

Thôi cũng mong mấy ông nghị bà nghị chốt sớm, để báo đài TV còn nói tin tức khác. (Sáng nay thấy có chuyển qua chuyện thuế khóa của T/T Trump rồi). Nhớ ông Voltaire có một câu rất nổi tiếng là "Judge a man by his questions rather than his answẹrs" (tạm dịch: hãy đánh giá một người bằng câu hỏi của họ thay vì câu trả lời". Mình đồng ý với câu này, nên lâu nay mỗi lần đi tới đâu mà nghe ông bà nào trả lời chung chung, na ná giống nhau, như ai viết sẵn tờ trình, cắm đầu cắm cổ mà đọc, là dẫu có hội họp gì quan trọng, cũng xin phép ra ngoài hút điếu thuốc ... :-) .

Đi về đâu, mang được gì ?

“Tất cả lúa, đậu, tài sản, vàng bạc châu báu, tiền của, mọi vật sở hửu đều để lại hết khi người chủ của các thứ ấy chết đi. Người đó không mang theo được bất cứ thứ gì dù lúc còn sống người ấy ôm giữ từng giờ từng phút… Chỉ có cái đi theo người ấy lúc chết, đó là Thân, Khẩu, Ý và những gì người ấy đã làm lúc sống. Tất cả những thứ ấy đi theo để tạo Nghiệp báo cho đời sau mà thôi. Biết được vậy thì khi sống ta phải tạo việc lành, phải biết bố thí giúp người…”

(Tương Ưng Bộ Kinh)

Bà Dianne Perry, sinh trưởng tại Anh quốc (người mà sau này trở thành Nữ tu Phật giáo nổi tiếng thế giới, người đã trải qua 12 năm tu khổ hạnh nơi rặng tuyết sơn của Himalaya) lúc mới 12 tuổi đã có lần thấy một người vô gia cư chết bên gầm cầu. Cảnh sát lục lọi cái xách rách nát của người chết ấy chỉ thấy một cái bát một cái muống và vài đồng xu. Hôm đó trở về nhà, tuy nhỏ tuổi mà cô bé Diane Perry đã hỏi mẹ một câu đầy vẻ triết lý:

“Mẹ ơi! Tại sao người ta chết đi không đem theo được gì cả? Hôm qua con thấy một người chết bên gầm cầu, người ấy rất nghèo, chỉ có cái bát, cái muống và mấy đồng xu. Chỉ chừng ấy thôi mà khi chết người ấy vẫn để lại không mang theo sao?” Bà mẹ của Diane ngạc nhiên vì câu hỏi lạ lùng ấy và đã trả lời con: “Không con à! Khi chết không ai đem theo được bất cứ cái gì. Dù Vua chúa, người giàu sang hay kẻ nghèo hèn… một khi đã chết thì không đem theo của cải vật chất nào cả.”

Qua câu chuyện trên ta thấy rõ ràng trong thực tế có vô số người giàu có sống trên của cải nhưng khi họ chết đi, hai tay buông xuôi thì họ trở thành tay trắng vì không mang theo được dù một chút của cải vật chất nào. Sự kiện thực tế ấy từ lúc con người xuất hiện trên quả đất cho đến nay đều thấy rõ không ai chối cải. Ấy vậy mà từ xưa tới nay có biết bao người quyết chí làm giàu, lúc nào cũng mong tiền bạc đến với mình không dứt. Họ sống vì tiền, vui thú vì lo thu nhặt tiền bạc vào cho đầy túi nhưng không bao giờ chấm dứt được cái ham muốn ấy vì lòng tham quá mức. Đến khi xuôi tay thì tất cả tiền bạc của cải ấy đều để lại thế gian còn họ thì nằm dưới lòng đất lạnh.

Có biết bao nhà triệu phú, tỷ phú sống trên của cải, có người hằng chục tỷ mỹ kim, khi chết không mang theo được một cent nhỏ. Ngay khi đang làm giàu họ luôn luôn phải phấn đấu tranh giành, mưu lược để chống chọi lại với những gì bất lợi đến với mình. Do đó tâm hồn những người giàu có thường bất an hồi hộp, lo lắng mệt trí vì tính toán… không những thế họ thường keo kiệt không dám giúp đỡ ai vì sợ số tiền có được của mình hao hụt đi. Có người, ngay chính bản thân họ cũng không dám ăn tiêu huống hồ là nói đến chuyện giúp đỡ kẻ khác. Ngày nay cũng có hiều đại phú gia, nhiều người giàu có, tất cả đều bị như thế nhưng không ai chịu tìm hiểu xem mình

PHẢI LÀM GÌ LÚC ĐANG CÒN SỐNG TRÊN ĐỜI?

Vậy khi đang còn sống nên cõi đời nay thì ta nên làm gì?

Chúng ta có rất nhiều cách làm, nhiều cách hành động và suy nghĩ tốt lành nhưng vì quá bận rộn với cuộc sống đầy bon chen, đầy tham lam, đố kỵ mà ta không thực hiện được. Trước hết là cố gắng bỏ bớt dần “cái Ta” của mình đi. Vì cái Ta mà mình khổ, mà mình Tự ái, lo toan, ích kỷ, tự phụ, sân si, sầu hận. Cái Ta càng giảm thì tình thương bao la dễ nẩy nở. Tình thương đây không phải là tình thương đầy vị kỷ mà rộng rãi hơn, vị tha hơn. Đó là tình thương đồng loại thương người. Vì mỗi con người “đều là những kẻ đáng thương” – mà có khi còn đáng thương hơn mình nữa. Kinh Unanda có ghi câu “Ví dầu ai có đi khắp bốn phương trời cũng không thấy ai là kẻ đáng thương hơn mình. Ấy vậy là mình thương mình. Mình đã thương mình thì cũng đừng nên làm phiền người.” Ta không những không làm phiền người mà còn phải thương người nữa. Nhờ “tình thương” mà thân tâm con người được an lạc. Khi ta mang tình thương đến cho người khác thì chính là tự mình mang “hạnh phúc” đến cho chính mình.

Có thể lúc đầu vì “cái Ta” quá lớn nên ta không thể thực hiện và cảm nhận được điều đó vì khi cho, khi mang tình thương hổ trợ người khác ta thường hay nghĩ lại, hay tiếc rẽ, ân hận nên không cảm thấy được sự hạnh phúc vui sướng đến với mình.

CÓ PHẢI KHI CHẾT, KHÔNG MANG THEO ĐƯỢC GÌ HAY KHÔNG?

Trở lại vấn đề Khi Chết không mang theo được gì, nhiều người đã nhận thức rõ điều ấy, và đó là một sự thật hiển nhiên mà từ cổ đại tới nay, mọi người trên quả đất đều thấy và biết.

Tuy nhiên, đối với Phật giáo thì Khi chết mỗi người đều có mang theo “cái” mà không ai thấy hay biết “cái” mang theo đó là “Cái Nghiệp” của chính họ. Cho đến nay, sự kiện gọi là Nghiệp quả hay Nghiệp báo vẫn còn gây nhiều thắc mắc khó hiểu mặc dù số lượng người tin vào Nghiệp (Karma) và nhất là tin vào vấn đề có sự tái sinh ở kiếp sau ngày càng gia tăng thấy rõ tại các nước Âu Mỹ.

NGHIỆP LÀ HẬU QUẢ CỦA KIẾP TRƯỚC?

Tái sinh vào kiếp sau tức là sau khi chết sẽ lại hóa sanh trở lại qua một kiếp đời khác.

Như vậy khi một người nào đó chết đi thì thật sự người đó không chết, vì chỉ cái thân xác tan rã mà thôi còn cái tinh anh vi diệu của người ấy (con ngươi, thường gọi là Hồn hay Linh hồn) lại chuyển qua một đời sống mới qua một thân xác mới. Sự luân chuyển từ kiếp nầy qua kiếp khác gọi là sự luân hồi. Mỗi giai đoạn sống trong sự chuyển hoá luân hồi ấy gọi là mỗi Kiếp. Mỗi Kiếp người đều phải chịu hậu quả của những hành động gây ra từ kiếp trước – tạo ra các nguyên nhân hay có thể gọi là cái nghiệp. Đó là luật Karma hay còn gọi là luật Quả Báo hoặc Nghiệp báo. Sự luân chuyển từ kiếp này qua kiếp khác gọi là Luân hồi.

NGƯỜI CHẾT CHỈ MANG THEO “CÁI NGHIỆP” CỦA HỌ ĐỂ TẠO QUẢ CHO KIẾP SAU…

Để hiểu rõ giai đoạn này, ta hãy bất đầu khi một người chết đi, họ trở thành bất động. Sở dĩ xác thân khi chết bất động vì thật ra nó chỉ là một khối vật chất bình thường trong tự nhiên mà thôi.

Nó như cái áo mặc, khi chết chính là lúc trút bỏ cái áo ấy. Khi sống, xác thân cử động được là nhờ có sự hổ trợ hợp đồng của các giác quan như thấy, nghe, nhận biết, ngửi, nếm, suy nghĩ tính toán… Khi chết, thân xác bất động thì các giác quan âý cũng mất luôn.

Tuy nhiên có 2 thể vật chất đặc biệt không bị mất đi, vẫn còn tồn tại. Hai thể này có tên gọi là Mạt Na Thức và A Lại Da Thức mà kinh Phật giáo gọi là hai thức. Hai thức này sẽ là cầu nối giữa cái xác thân đã chết vớì các xác Thân sanh trở lại của kiếp kế tiếp. Mạt Na Thức có nhiệm vụ sao chép lại bao quát về cá tánh, bản năng, năng khiếu, cảm xúc, sự hiểu biết và ký ức, hành vi cử chỉ lẫn tư tưởng của con người mà nó liên hệ lúc còn sống. Tất cả những ghi nhận, sao chép này từ Mạt Na Thức sẽ truyền hết cho A lại Da thức lưu trữ. Như vậy có thể hiểu A lại Da Thức như là một cái thư viện lưu trữ các tài liệu sách vở của một người lúc còn sống.

Tài liệu ấy bao gồm các đặc tính, bản năng, thói hư tật xấu và cả tánh tốt của người đó. Tuy nhiên tùy theo sự dồn nén tập trung tư tưởng, tình cảm nào đó quá nhiều như uất hận, căm thù, đau khổ, sợ hãi, nuối tiếc… thì những tư tưởng tình cảm ấy sẽ là đầu mối cho đời sống kế tiếp mang nặng tất cả những gì đã bị kích động dồn nén ấy. Do đó mà các vị chân tu thấy rõ điều đó đã căn dặn mọi người rằng; lúc sắp qua đời phải cố giữ tâm yên bình không nên nuối tiếc, đau buồn hay căm giận. Đặc biệt sự căm thù, lòng tức giận là mối nguy ghê sợ nhất nếu phát sinh lúc lâm chung thì lúc tái sanh sẽ rơi vào vòng đau khổ cùng cực. Đó cũng là lý do tại sao lúc người vừa mới chết, mọi người có mặt nên đọc kinh cầu nguyện, nhắc nhở tâm linh người chết nên sáng suốt, vui vẻ hầu tránh sự mê mờ u tối, lầm lạc khiến dễ sa vào chốn địa ngục.

NGƯỜI CHẾT CÓ CÒN BIẾT GÌ KHÔNG?

Đây là câu hỏi mà nhiều người đã thường đặt ra khi đứng trước xác thân một người vừa mới qua đời.

Nhiều người thắc mắc cho rằng một khi đã chết thì làm sao người chết nghe thấy, nhận biết những gì xung quanh nữa? như vậy tụng Kinh, đọc Kinh, nhắc nhở những điều tốt lành bên cạnh họ có ích gì nữa đâu? Phật Thích Ca bậc đã đắc đạo, giác ngộ, nên thấy biết hết những nguyên lý thâm sâu vi diệu trong vũ trụ. Theo Phật thì: khi một người chết thì cái xác thân của người đó trở nên bất động và không còn các tiếp nhận qua các giác quan liên hệ về thấy, nghe, ngửi, sờ, nhận thức nữa vì các giác quan ấy cũng không còn. Tuy nhiên nhờ hai thức còn lại là Mạt Na Thức và A Lại Da Thức mà người chết vẫn còn hiểu biết mặc dù tim đã ngừng đập, không còn thở, không còn cử động nữa mà thôi.

SỰ NHẬN THỨC CỦA NGƯỜI CHẾT KÉO DÀI ĐƯỢC BAO LÂU?

Các kinh sách Phật giáo đều cho biết là thời gian ấy là 49 ngày. Một thời gian vô cùng quan trọng đối với người chết. Vì người ấy tuy đã chết rồi nhưng nhờ hai thức quan trọng là Mạt Na Thức và A Lại Da Thức còn tồn tại nên người chết vẫn còn hiểu biết rất rõ những sự việc chung quanh. Khi sắp chết, tim đập yếu dần, nhiệt lượng cơ thể giảm. Trong khi các giác quan bình thường sắp sửa biến mất thì hai thức Mạt Na và A Lại Da lại đảm trách công việc vào lúc này. Ta có thể nhận biết điều này khi thấy phần nhiều những người chết rất tỉnh táo vào giờ phút cuối cùng sắp từ giả cõi đời. Có người chuẩn bị tắm rửa sạch sẽ trước khi chết hay dặn dò vợ con điều này điều kia. Ây là do thức Mạt Na của người ấy phát động vào lúc người ấy sắp lìa đời. Thức Mạt Na là phần ghi nhận tất cả những gì liên quan tới cảm nghĩ, nhận thức hành động của người ấy nên thức này khi mở ra chẳng khác nào mở cuốn tự điển của cuộc đời nên không quên bất cứ điều gì trước đây dù xa xưa tới mấy. Cái nhớ, biết rõ ràng như thế nên trước khi lìa đời người chết nói năng rất tỉnh táo sáng suốt.

Trong khoảng thời gian 49 ngày, thức A Lợi Da trước đây im lìm khi người còn sống thì nay hoạt động Vì là nơi tích trữ các dữ kiện về tâm thức hành động bản năng, tư tưởng, tình cảm, ý muốn của người ấy lúc còn sống do Mạt Na Thức chuyển tới nên vào giai đoạn này, nếu vì lý do nào đó mà A Lợi Da Thức bị kích động mạnh bởi những tác động ảnh hưởng bên ngoài như sự kêu gào thãm thương, đau đớn của thân nhân người chết hay bản thân người sắp chết căm hờn, tức tối, oán thù thì những tác động âý sẽ khiến người chết không nguôi và ảnh hưởng tới cuộc đời kế tiếp khi tái sanh khó mà vào được hoàn cảnh thanh lành. Như vậy khi một người chết, ta nên nghĩ là người ấy chết về phần xác thân mà thôi còn một phần thuộc tâm linh vẫn còn ràng buộc với thân xác, chưa hẳn rời ra ngay nên người chết ấy chưa hẳn là đã chết một cách tuyệt đối. Tình trạng này có khi lâu đến mấy ngày. Trong thời gian đó phần cảm nhận mà người chết có được là nhờ thức gọi là Thần Thức. Chính Thần Thức này là do Mạt Na Thức và A Lại Da Thức kết hợp lại mà thành. Khi chết Mạt Na Thức và A Lại Da Thức liên kết nhau tạo nên một thân mới khác, nhưng thân mới này không có hình hài gọi là Thân Trung ấm. Mặc dầu Thân Trung ấm vô hình vô tướng nhưng lại có sự thông hiểu tinh tường hơn cả người sống.

Thân Trung ấm chính là cái thân chuẩn bị của tương lai khi xác thân cũ sẽ tan rã, hủy hoại.

Khi chuyển biến từ kiếp này qua kiếp khác, thức A Lại Da đóng vai trò quan trọng vì nó chứa đựng một năng lực vô song.

SỨC MẠNH CỦA NGHIỆP LỰC.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Gia Cát khi tìm hiểu về Thần Thức và Năng lực bảo vệ đã có những ghi nhận như sau: Khi con người trút hơi thở cuối cùng thì cơ thể vẫn còn có một nơi tập trung hơi nóng ấm, đó là Thần Thức. Thần Thức là tất cả những hành động của quá khứ tập trung lại tạo nên một sức mạnh vô hình, mầu nhiệm chuyển dẫn người chết lại đầu thai vào xác thân khác để chịu Quả Báo.

Sức mạnh đó là sức mạnh của Nghiệp lực. Cái mà nhiều người gọi là Hồn thật ra là Thần Thức chớ không gì khác. Thần thức lưu giữ tất cả mọi cá tính, bản năng, hành động, hoàn cảnh… của người đã chết đầy đủ, không thiếu sót (Chính vì lẽ đó mà không ai có thể che dấu những gì mình đã làm, vì Thần thức đã giữ bản sao của đời người đó từng chi tiết rồi) Vì thế cho nên dù người đó đã qua đời, thân xác đã tan rửa nhưng vẫn còn phần quan trọng là Thần thức là bản sao chép về đời người đó vẫn còn và tạo ra một năng lực gọi là Nghiệp lực. Nghiệp lực ấy sẽ chuyển dần người chết đầu thai vào một thân xác mới khác để chịu quả báo.

THẦN THỨC THOÁT KHỎI THÂN XÁC TỪ VỊ TRÍ NÀO?

Trong dân gian ta thường nghe nói: người chết thì Hồn ra khỏi xác. Chữ Hồn ấy chính là Thần Thức. Khi một người chết đi thì trong một thời gian nào đó mặc dầu người đó đã chết nhưng vẫn còn hiểu biết và sự hiểu biết ấy còn linh diệu hơn khi người đó còn sống. Âý là do sự hiện hữu và hoạt động của Thần Thức. Nhưng Thần Thức cũng sẽ rời khỏi xác thân sau một thời gian. Thần Thức sẽ thoát ra khỏi thân xác người chết ở những vị trí khác nhau tùy vào Nghiệp lực. Nếu nghiệp lực nặng nề thì Thần thức sẽ thoát ra từ phần dưới của cơ thể người chết như từ bàn chân từ bụng hay đầu gối. Nếu Nghiệp lực thanh cao tốt lành thì Thần thức sẽ thoát ra từ trán, mặt hay ngực.

Nhiều tài liệu Kinh điển cổ xưa cho hay rằng có thể quan sát sắc thái, tình trạng, cảm giác thể hiện nên gương mặt của người sắp chết mà suy đoán vị trí thoát ra của Thần Thức như sau: Khi thấy gương mặt người chết nhăn nhó, mặt xám đen, quằn quại thì biết ngay là Thần Thức thoát ra từ bàn chân. Nếu người sắp chết đòi ăn, đòi uống, tiếc nuối, than vãn, khổ sở, đau đớn thì Thần Thức chuyển từ bụng xuống đầu gối và thoát đi.

Nếu người chết bình tỉnh, sáng suốt, dặn dò người thân mọi điều và giả từ ra đi hay từ từ nhắm mất trong an bình tự tại thì Thần Thức sẽ thoát ra từ ngực hay trán hoặc mặt.

NGHIỆP CÓ NHIỀU LOẠI:

Nếu phân chia theo chi tiết thì có rất nhiều loại Nghiệp khác nhau.

Tuy nhiên để hiểu khái quát, chúng ta chỉ nên nhớ mấy loại Nghiệp chính sau đây:

1) Nghiệp hiện tại: Tạo ác và bị quả báo ngay trong đời. Ví dụ anh A giết người và mấy năm sau anh ta bị tai nạn qua đời.

2) Nghiệp đời sau: Do tạo nghiệp đời này và đời sau (kiếp sau) mới bị quả báo. Có khi đến mấy kiếp sau mới bị quả báo.

3) Nghiệp bất định: Quả báo đến không nhất định về thời gian có thể mau hay chậm.

4) Nghiệp tích lũy: Nhiều nghiệp quả từ nhiều đời tích tụ lại.

5) Tập quán nghiêp: Nghiệp tạo ra theo tập quán . Ví dụ người làm nghề giết mổ heo gà vịt hành nghề lâu thành tập quán không bỏ.

6) Nghiệp Cận tử: Nghiệp tạo ra vào lúc gần lâm chung. Ví dụ một người lúc gần chết dùng vũ khí giết người vì căm tức hay để trả thù.

NGUYÊN NHÂN HÀNH ĐỘNG PHÁT SINH MỨC ĐỘ NGHIỆP QUẢ.

Khi một người làm việc ác cùng với sự hăng say thích thú trong lúc hành động thì quả báo đến với họ gia tăng. Nhưng nếu một người làm điều ác theo lệnh cấp trên, bị bó buộc, bị sai khiến, thúc hối phải làm nhưng trong lòng không muốn, cảm thấy đau khổ xót xa vì biết là mình làm điều ác thì nghiệp quả vẫn tạo ra nhưng không lớn lao như người vừa mô tả trước. Vậy các nguyên nhân giữ vai trò quan trọng trong luật quả báo. Anh A làm điều ác, quả báo phản hồi về hành động ác ấy tùy vào nguyên nhân nào đã khiến anh ta hành động. Nguyên nhân ấy có thể do lòng gian ác hung bạo hận thù hay có thể là do bị bắt buộc nếu không làm thì anh ta phải chịu chết. Như thế nguyên nhân gây hành động tàn ác khác nhau nên hậu quả do quả báo đem lại khác nhau. Khi bàn về sự kiện này có người đã dựa vào lý luận để bào chữa cho hành động sai quấy của mình như người ăn trộm nghĩ rằng: Vì đói vì muốn cho vợ con hạnh phúc nên anh ta phải đi ăn trộm nên theo anh ta thì nguyên nhân ấy chắc sẽ không nhận quả báo quá nặng nề!

Nếu lý luận theo cách đó thì rõ ràng anh ta chưa hiểu thế nào là thiện tâm là đạo đức là quả báo.

Nếu cứ nghĩ sai lạc như thế thì kẻ giết người cũng sẽ bảo rằng: nếu tôi không giết người đó thì người đó sẽ tố cáo tôi – vì tôi sợ nên tôi phải giết thôi. Lý luận ấy cũng hồ đồ như có một kẻ sát nhân đã bảo: Tôi phải giết người ấy để lấy tiền bạc vì gia đình tôi đang túng thiếu !

Làm việc thiện không phải lớn lao mới tạo phước đức. Đôi khi việc nhỏ mà hành động với Tâm lành thì phước đức lại rất lớn lao. Nhiều người nói ta toàn chuyện phước thiện lớn lao ý nghĩ to lớn nhưng thực tế thì chẳng có gì cả.

Đã có biết bao người thường nói: “Cầu cho tôi được trúng số tôi sẽ xây mấy cảnh chùa nhà thờ! Tôi sẽ… Tôi sẽ… “Chuyện trúng số thì biết bao giờ mới trúng, nên chi cứ nói mà không thấy trong khi có người lở đường xin chút tiền mua cơm ăn lại không cho, nghe đồng bào bị bảo lụt đói lạnh không dám bỏ vài đồng đóng góp. Thực tế trước mắt không thực hiện, chỉ thực hiện ở đầu môi chót lưỡi mà thôi. Thế gian có vô số người như thế.

Theo các kinh sách và lời giảng của các bậc tu hành thì trong cuộc đời dù ta làm việc Thiện nhỏ nhoi tới mấy đi nữa thì đó cũng là gieo mầm phúc thiện.

Cứ mỗi ngày mỗi giờ mỗi phút ta suy nghĩ những điều tốt lành làm những việc hướng Thiện thì dù nhỏ tới mấy nhưng cứ một ít, một ít dồn chứa tích tụ lại và cuối cùng đời ta cũng sẽ tạo được phước lành nếu không có ngay trong đời này thì cũng sẽ ở đời sau.

Mình muốn được mọi người thương mến mình thì cách hay nhất là mình phải thương mến mọi người hay ít nhất là đừng ghét họ. Vậy cái nguyên nhân tạo nên mối thiện cảm tốt lành chính là Tình thương.

Do đó Kinh Phật có câu: “Đem yêu thương xóa bỏ hận thù”.

Theo thuyết luân hồi thì mọi thứ trên thế gian khi có sự gặp gỡ hội tụ liên kết nhau là do ở nhân duyên, nghiệp lực làm phát sinh.

Tại sao cô con gái nhà đó lại làm con dâu nhà tôi?

Tạo sao ông bà ấy lại là cha mẹ chồng của tôi?

Tại sao chúng tôi lại sống cạnh nhau?

Phải chăng là do có nghiệp báo luân hồi với nhau?

Phải chăng chúng ta có Nợ với nhau?

Như vậy, nếu có thì chúng tôi phải sống với nhau như thế nào cho tốt?

Thật ra còn vô số sự kiện mà từ đó phát sinh nghiệp quả chồng chất ngày càng lớn lao như tội lừa dối(lừa dối chồng vợ, con cái, bè bạn người khác hăm dọa như nặc danh hăm dọa bằng lời nói….), xúi giục (xúi người khác làm điều xấu, hại người), chế diểu (cười cợt khi thấy kẻ khác gặp điều không may), ganh ghét (thấy kẻ khác hơn mình thì sanh lòng tức giận), ích kỷ (chỉ muốn tốt lợi cho mình mà không muốn tốt hay lợi cho người), sang đoạt, (lấy nhà cửa của cải người), gạt gẩm, giả mạo, bày mưu tính kế (chuyên làm giấy tờ giả mạo, sản xuất giả mạo – hàng giả, chế thuốc giả mạo, pha chế thức ăn giả mạo bằng những chất có hại cho cơ thể người tiêu dùng, bày mưu tính kế lừa gạt người hay làm hại người..) ..vân vân .

Những sự kiện vừa kể đã thường xảy ra từ muôn nơi và muôn thuở. Tuy nhiên những người phạm vào các vấn đề trên hiếm người cảm nhận được rằng mình làm điều sai quấy để rồi ân hận hối lỗi mà bỏ qua. Trái lại rất nhiều người biết việc mình làm sai nhưng vẫn cho là không ác hại gì và cứ thế mà tiếp tục. Hậu quả là ác nghiệp tạo thành ngày càng chồng chất khiến tội lỗi ngày càng nặng nề thêm và dĩ nhiên họ phải nhận lãnh quả báo không may sớm hoặc muộn mà thôi. Muốn nghiệp báo đừng tạo thêm và giảm thiểu thì nhớ lời dạy của Phật: Ý nghĩ và hành động tốt lành (Thiện) thì nên nghĩ tới và tiến hành. Nếu việc Thiện đã tiến hành rồi thì nên phát triển việc thiện ấy ngày càng lớn thêm. Ý nghĩ và hành động xấu xa, tàn ác hung dữ thì nên diệt ngay trong ý nghĩ, không cho phát sinh. Nếu lỡ đã tiến hành thì nên ngừng lại và dứt bỏ không làm nữa.

NGUYÊN NHÂN NÀO KHIẾN TA PHẢI ĐAU KHỔ!!!

Con người sinh ra và sống trên cõi đời không ai là không khổ. Từ vua quan cho tới kẻ cùng dân, ai cũng đều có cái “Khổ” riêng cả. Cư sĩ T.Q. đã nêu một vài cái Khổ trong bài viết “Thân thể con người”: Cái chết là một cái Khổ trong 8 thứ Khổ của con người:

Khổ vì bị Sanh ta, Khổ vì bị Già, khổ vì bị Bệnh, Khổ vì bị Chết, Khổ vì bị gần với những thứ mình không ưa, Khổ vì bị xa với những thứ mình ưa thích, Khổ vì muốn mà không được, Khổ vì có quá nhiều sức khỏe và Ngũ ấm. Ngũ Ấm gồm năm thứ:

1) Sắc: chỉ cho các hình danh sắc tưởng.

2) Thọ: chỉ những cảm giác

3) Tưởng: chỉ những sự tưởng tượng, suy nghĩ

4) Hành: chỉ cho các hành động tạo tác

5) Thức: chỉ cho các cái biết của “Ý”

(Cư sĩ T.Q – thân thể con người – Báo Viên Giác – số 113, tháng 10-1999 Đức Quốc)

Còn có cái Khổ khác nữa do mỗi con người tự tạo ta đó chính là Các Tâm của mỗi người. Cái Tâm đó thường tham lam, thường mơ mộng, tưởng tượng những thứ không có thật mà cứ tưởng là có Thật.

Cái Tâm cũng là nguyên nhân tạo ta những hậu quả. Kinh Phật giáo thường cho rằng: “Mọi sự tại Tâm” đã nói lên điều đó.

Ngoài cái Tâm ta còn có Cái Thân. Cái Thân xác mà ta cho là sự “Của Ta” hay “chính là Ta” Vì cái Thân ấy mà Ta phải Khổ. Có Thân thì có ham muốn vì đó chỉ là các thân vật chất thật sư. Có ham muốn là có chiếm hữu, sinh ra ích kỷ chỉ muốn lợi cho thân mình mà không muốn cho ai được lợi cả. Như thế càng ham sống là càng gây ra nhiều nghiệp quả để rồi nhận lấy quả báo luân hồi đau khổ.

Nếu biết Các Xác Thân chỉ như các áo ta mặc thì sự khổ đau, bệnh hoạn chỉ như cái áo bị rách cũ mà thôi.

Cái xác thân ta đẹp đẽ hay xấu xí thì cũng như cái áo ấy màu sắc đẹp đẻ hoặc không được sáng sủa hấp dẫn. Khi chết chính là lúc cái áo ấy bị thay bỏ không mặc nữa và rồi ta sẽ mặc vào cái áo khác. Khi sống, ta cử động nhúc nhích, đi lại thì cái thân xác ta cử động, nói năng, nhận biết, cảm xúc nhưng thật ra các hổ trợ đó không phải phát xuất từ cái xác thân mà từ nhiều thứ như ý nghĩ, cảm giác, thấy nghe, nếm ngửi…vân…vân. bộc lộ qua tai, mắt, mũi, miệng, lưỡi…Khi chết những thứ đó đều mất đi. Vậy mà chúng ta, ai cũng nghĩ về Cái Thân Xác mình mang và cho đó là Chính Mình. Thật sự thì cái Thân xác ấy chỉ là những vật chất cơ bản tạo nên và sau một thời gian cũng quay về với cát bụi mà thôi. Để chứng minh cái Thân xác ấy có phải của Ta không thì ta hãy nhớ lại là Cái Thân ấy có hoàn toàn theo ý ta không? Ta thì luôn luôn muốn khỏe mạnh, nhưng xác thân muốn đau yếu, bệnh hoạn muốn chết khi nào là tùy ý nó. Ta không muốn uống nước nhưng cái xác thân lại Khát và ta phải chìu ý nó. Ta cố rán sức thức nhưng cái Xác Thân cứ muốn ngủ không theo ý ta. Có khi ta quyết nhịn ăn, nhưng cái Xác lại đòi ăn. Rõ ràng là cái Thân làm ta Khổ

Ngay cả Cái Tâm mà chúng ta nghĩ ngợi, phân tích, suy tính thiệt hơn ta cũng tưởng là “của Mình” luôn.. Nhưng cũng chính Cái Tâm làm mình khổ. Tạo sao Cái Tâm thật sự không phải là Ta?. Nếu Tâm là Ta thì chỉ có mỗi một thứ Tâm thôi, cớ sao lại hai thứ như Tâm Thiện và Tâm ác? Vậy đã là Cái Ta thì tại sao lại là hai được? Còn Cái Tâm làm cho ta đau Khổ thì thật quá nhiều. Ví dụ như khi Ta muốn điều gì tức là Tâm ta muốn nhưng đâu có phải muốn là đạt được. Ví dụ lúc ta có Thiện Tâm, ta muốn người bị bệnh được lành hay người nghèo có được tiền bạc, nhưng điều mình muốn hay Tâm mình muốn như thế đâu có phải hoàn toàn được như ý. Thế là ta Đau khổ vì không đạt ý nguyện. Đôi khi vì lòng ghen tức căm ghét một người nào đó nên ta muốn kẻ ấy phải bị khổ đau nhưng kẻ ấy vẫn bình yên an lành. Như thế là Tâm muốn mà không được cũng khiến ta đau khổ.

Vậy chính Cái Thân và Cái Tâm làm mình ham muốn, tự cao tự đại, tự ái phân biệt, ích kỷ, tham lam, ganh ghét, giận hờn. tức tối…Nghĩa là vì Cái Thân và Các Tâm mà càng ngày mình càng phát triển

Tham Sân Si, lòng thù hận nhiều lên nhất là khi mình cứ nghĩ là Cái Thân chính là của mình, Cái Tâm chính là mình. Chính vì sự nhầm lẫn mê mờ u tối trong nhận thức về cái xác thân và cái Tâm như thế nên hằng phút, hằng ngày, hằng giờ… mỗi người đều tự tạo cho mình biết bao hành động, ý nghĩ sai lầm tội lỗi khiến tạo ra biết bao nghiệp báo chồng chất không bao giờ vơi mà mình không biết??!…!…

(Xin cảm ơn tác giả bài Viết)

Nguồn: Thư viện Hoa Sen

Chủ nghĩa xã hội tại Venezuela

Hôm qua tổng thống Trump nói về chủ nghĩa xã hội tại Venezuela. Ông nói rằng Venezuela là một điển hình cụ thể về tai hoạ của CNXH đối với một đất nước. Từ một nước giàu có nhất trở thành phá sản. Ông cũng kêu gọi thế giới hãy nhìn rõ thực chất & những hậu quả mà CNXH đã gây ra cho xã hội loài người.

Giai thoại & sự thật,

Nhiều nước châu Á, lập quốc đã lâu nhưng vẫn còn lạc hậu ì ạch so với những nước phương Tây non trẻ, là do ý thức hệ phong kiến nặng nề, chiến tranh triền miên, mâu thuẩn nội tại & văn hoá đặc thù. Ngoại thì nước này lo xâm lấn nước kia. Nội thì triều đại này lo thanh trừng triều đại khác. Chia năm xẻ bảy, trả thù nhau, giết chóc nhau. Rồi lo củng cố quyền lợi, phân chia lợi ích cá nhân, cha truyền con nối, lấy công nuôi tư, bỏ nước lấy nhà. Lại ít có tầm nhìn cho đại cuộc, hoặc nếu có thì bị đố kị trừ khử. Một nguyên nhân chính nữa là rào cản của văn hoá mê tín, nặng tính giai thoại tâm linh, tư duy làm theo, biện chứng nhưng lại siêu hình, không (hoặc không dám) phản biện. Tốn kém quá nhiều thời gian và tài lực trong việc lăng tẩm đền đài, hư danh hủ tục, huyệt mộ địa lý, lễ nghi phép tắc thái quá, tập tục mê tín ...

VN, một đất nước sinh ra với những giai thoại từ buổi ban đầu, con rồng cháu tiên, trăm trứng trăm con, nỏ thần giữ nước, thần rùa mượn gươm ... mang nặng hồn thiêng sông núi. Nhưng không phải chỉ ở VN, mà nhiều nước khác cũng có những giai thoại tương tự như thế. Dĩ nhiên đó là điều cần thiết, là niềm tự hào dân tộc, là huyền thoại tạo nên nguồn linh khí cho một đất nước, mang tính kế thừa. Tuy nhiên cái khác nhau là ở xứ khác, người ta phân biệt rõ giữa giai thoại và đời sống thực tế, giữa phần "hồn" và phần "xác". Phân biệt được cái nào giả cái nào thiệt !

Ở VN, đại đa số người dân ai cũng phân biệt được như thế, nhưng cũng không hiếm người lẫn lộn mơ hồ giữa những giai thoại và sự thật. Kể cả một số trong giới quan chức hoặc báo chí truyền thông, mới lạ. Thậm chí biến tướng thành mê tín, tuyên truyền, thật giả bất phân. Nhiều địa phương vẫn nhất mực tin tưởng chuyện phong thủy trấn yếm huyệt mộ, hối lộ thiên binh thiên tướng. Nhiều giai thoại cũ ngày xưa nay được thêm thớt, thay da đổi thịt, thành những câu chuyện nóng hổi thời nay.

Như chuyện phong thuỷ đúng sai ai mà hiểu hết, đồn đãi là chính. Giai thoại vẫn chỉ là giai thoại, lời đồn vẫn chỉ là lời đồn. Ngay cả trong thời đại internet này, chuyện mới xảy ra thôi cũng tin giả tin thật tràn lan, huống hồ gì những truyền thuyết, giai thoại dân gian, câu chuyện phong thuỷ, cả ngàn năm về trước. Phong thuỷ ngày nay ở một số nước là bộ môn nghiên cứu mang tính khoa học, chứ không phải nặng về mê tín tâm linh. Tuy nhiên, nhiều  địa phương, xóm làng, gia tộc VN, vẫn quan niệm nhất huyệt nhì trạch, nên hơn thua nhau từng ngôi chùa, cái mộ, đền làng, nhà thờ, ngõ xóm.... Hết đất tư rồi lại đất công. Nhiều gia đình tâm linh thì cho rằng mồ mả càng hoành tráng, đời sau càng phát đạt. Nhưng cũng lắm người so đo hơn thua nhau chỉ đơn giản là vì mặt mũi, sĩ diện, liền chị liền em. Không hiếm những trường hợp lợi dụng quyền hành, lạm dụng của công, phô trương thái quá.
Trong lịch sử VN xưa nay, có lẽ đến thời kỳ này là nhiều tượng đài, nghĩa trang, mồ mả, chùa chiền, nhà thờ gia tộc ... được xây dựng hoành tráng nhất. Không phải chỉ là khía cạnh tâm linh, mà còn lo bị "thiệt thòi" ở khía cạnh khác. Cả công lẫn tư, so về mồ mả và công trình tượng đài, hiếm có nước nào sánh vai được VN hôm nay. Dĩ nhiên, cũng phải là gia đình quan chức có tiền thôi, còn đối với người dân đen lam lũ, điều đó mãi mãi chỉ là những ước mơ xa vời. Có một số ý kiến cho rằng xưa nay triều đại nào cũng vậy, từ Ai Cập, Ấn độ, Trung Quốc ... vua quan mà chăm chút lăng mộ càng nhiều, thì nhân dân càng thiệt thòi khốn khó !

Nhớ có năm, mình và ông anh lái xe đi lang thang bao nhiêu tỉnh ngoài Bắc, mệt đâu nghỉ đó, đói đâu ăn đó. Đi đến đâu cũng nghe nhiều giai thoại rất thú vị, từ ngôi đền làng cây đa, cho đến từng ngọn núi con sông. Chính sử, dã sử, dân gian, chính truyện, ngoại truyện, đủ hết. Từ chuyện ông Cao Biền cỡi diều giấy trấn yểm long mạch nước Nam cho đến thầy Tả Ao trên núi Hồng Lĩnh, Hàm Rồng. Từ con cọp trắng cứu người cho đến con rắn thần phủ phục. Từ xứ địa linh nhân kiệt cho đến ngôi làng ăn mày ..v.v. Tỉnh nào quan chức càng nhiều thì giai thoại càng nhiều, lăng tẩm đền đài càng nhiều, chùa chiền mồ mả hoành tráng càng nhiều. Thăng Long, Ninh Bình, Nam Định, Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh ..v.v.. đâu cũng là tích xưa chuyện nay, vô cùng phong phú. Chuyện lên đồng lên bóng, nói chuyện với cõi âm cũng nhiều, mình có ghé vài nơi ở Thanh Hoá để coi cho biết.

Có nhiều giai thoại nghe trùng hợp giống nhau từ nhiều địa phương, nhưng ai cũng cương quyết bảo vệ giai thoại của xứ mình là "chính sử". Ví dụ như câu chuyện tự hào nhất của Ninh Bình là ngài Đinh Bộ Lĩnh làm vua, nhờ ông bơi lặn giỏi, gạt được ông thầy địa lý Tàu, cải táng hài cốt của cha ruột là con rái cá (mẹ là bà Đàm Thị) ở huyệt Long Mã dưới đáy sông. Sau khi làm vua nước Đại cồ Việt, bị ông Tàu phát hiện, nhờ người khác trấn yểm huyệt Long Mã đó, nên lại bị Đỗ Thích giết. Ở QN cũng có câu chuyện tương tự thế, là ông vua Nam Chiếu bên bờ sông Trà & huyệt Hàm Rồng. Bà Mẹ là nàng Thiệu Khôi bị con rái cá cưỡng hiếp. Rồi ông đánh đuổi được giặc Tàu, làm vua Nam Chiếu. Sau lại bị Cao Biền dùng mưu gạt Thiệu Khôi, vô tình giết con mình. Tương tự như thế, có nhiều giai thoại địa phương người ta kể, nhưng cũng không biết tên họ nhân vật. Đôi lúc nghe kỹ thì na ná như chuyện Vũ Công Duệ, Lương Thế Vinh, Mạc Đĩnh Chi, Huyền Trân Công chúa, Yết Kiêu Dã Tượng, Chúa Sãi, Trạng Quỳnh ....v.v.

Nói chung những giai thoại lịch sử thì vô vàn, truyền thuyết trong dân gian cũng thế, phong phú đa dạng. Lâu nay những giai thoại điển tích đó được lưu truyền rộng rãi, như một truyền thống dân tộc đáng quý, nuôi dưỡng hồn thiêng của đất nước. Nhưng thời này, có một số người lại lợi dụng những giai thoại ấy, phóng đại hư cấu, để mưu cầu những mục đích khác. Đôi lúc có sự hiểu lầm, vượt quá giới hạn phô trương. Vô tình hay cố ý, trở thành tuyên truyền mị dân thì quả nhiên là điều không tốt, thậm chí còn phản tác dụng.

Chuyện xưa đã thế, nhưng giai thoại thời nay cũng không hiếm. Cũng như mấy hôm nay trên mạng đồn rầm tờ báo nào đăng chuyện phải bắt đom đóm để học vào những năm 60 ngoài Bắc. Thực ra thì vào thời chiến tranh, thông tin hạn chế, những giai thoại như tự tẩm xăng đốt chạy vài trăm thước, bị bắn vài chục viên vẫn lái xe tăng tiến lên, máy bay bay thụt lùi tắt máy núp vô mây, thả diều bắt máy bay, thả ong đánh giặc .v.v.. có thể có tác dụng nhất định của nó. Còn thời nay, đang kêu gọi công nghệ 4.0, mà vẫn duy ý chí những câu chuyện "đom đóm" như thế chỉ làm hại cho nước nhà nhiều hơn. Ít ra làm mất đi sự khả tín của báo giới, thể hiện tính giáo điều, xu nịnh, tư duy suy luận phân tích nghèo nàn !

Lời thiên thu gọi ...

Đọc được tin ông chủ tịch nước VN mất sớm, lúc còn tại chức, điều đầu tiên mình nghĩ đến bịnh gì nan y đến thế, mà khoa học thế giới ngày nay cũng phải bó tay. Nhiều tờ báo thế giới cũng đăng tải tin tức và chia buồn cùng VN. Tuy nhiên tất cả đều thắc mắc về cách giải trình chết bởi nguyên nhân "vi khuẩn độc & hiếm". Dẫu sao thì người cũng đã ra đi, sinh tử xưa nay vốn không ai tránh khỏi, nhưng có những câu chuyện mãi mãi vẫn còn là câu hỏi dở dang.... Nhiều người VN trong nước cũng mong mỏi cơ quan chăm sóc sức khoẻ lãnh đạo sẽ sớm tìm ra nguyên nhân của những căn bịnh lạ, nan y, ngày càng nhiều.

Nhớ có lần đọc bài phỏng vấn của ông hiệu trưởng (hay thầy cũ) của ông CT dưới quê Kim Sơn, Ninh Bình. Ông thầy cũ nói ông CT sẽ là "Đinh Bô Lĩnh thứ 2 của Ninh Bình". Mình thắc mắc, không hiểu ý ông nói là chuyện làm vua hay là chuyện "dẹp loạn 12 sứ quân". Chuyện làm vua thì dễ hiểu, còn chuyện dẹp loạn sứ quân thì thời nay khác hẳn thời xưa. Thời này sứ quân cũng không chỉ đơn giản là cỡi ngựa cầm gươm. Thực ra người dân làng quê VN bao giỡ cũng tự hào và hy vọng về những người con của xứ sở mình, quê mình cũng vậy. Nhiều vua nhất, nhiều tướng nhất, nhiều công trạng nhất, nhiều lãnh đạo nhất, nhiều tể tướng nhất ..v.v... Nên có lẽ sự ra đi đột ngột nào cũng làm cho người dân quê ngỡ ngàng !

Sáng nay cũng mới đọc được trên báo VN nói rằng ông thủ tướng Hun Sen được ông TDQ cắt tóc cho đến 5 lần. Một kỷ niệm đẹp, và cũng phải nói trí nhớ ông Hun Sen này tốt thật. (Nhớ hồi mình học đại học, ở ký túc xá, bạn bè cũng hớt tóc cho nhau hoài, mà giờ làm sao nhớ nỗi mấy lần ?). Hôm qua, thấy nhiều lãnh đạo thế giới gởi lời phân ưu đến gia đình ông CT và đất nước VN. Hãy cứ cho nhau những lời tốt đẹp khi người nằm xuống, RIP. Thời nào cũng thế, những chuyện đóng góp cho chính trường hay quyền lực lúc còn tại vị thì cũng dễ đọc thấy qua báo đài, nhưng thành tựu thực sự của một người lãnh đạo là những gì còn đọng lại trong lòng người dân sau khi nằm xuống. Cứ trông dân mà nghiệm ra quan !

Trước sau nào thấy bóng người,
Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông
(Nguyễn Du)

Một thời mơ ước ...

Mấy hôm nay nhìn thiên hạ xôn xao chuyện chú Ủn nắm tay bác Moon đi ăn mì lạnh, sashimi, đi thăm núi thiêng Paektu. Bỗng nhớ tới những bài hát cũ rất quen thuộc, một thời mơ ước của bao người dân Việt .... Oh, nhớ quá !

Hội, Họp phụ huynh ở Mỹ

Trước hết cũng nên biết là ở Mỹ, chương trình giáo dục chủ yếu dựa vào quyết định của chính quyền tiểu bang, quận hạt, chứ không phải là của chính phủ liên bang. Không có chương trình giáo dục chung cho cả nước, không sách giáo khoa chung, không có kỳ thi tốt nghiệp phổ thông chung, không cải cách chung ... Nên sẽ không ngạc nhiên lắm khi có ông bà VK này nói chỗ tui trường dạy như thế này, người khác lại nói con tui học như thế khác.

Nói đến chuyện hội, họp phụ huynh ở Mỹ, mình thấy họ làm việc hay và thực tế, đáng học hỏi. Nhưng dĩ nhiên là những nước như VN sẽ không dễ dàng học theo cái hay chỗ khác được, vì còn rất nhiều cơ chế chằng chịt. Vả lại cũng chưa chắc là chấp nhận thiên hạ ưu việt hơn mình. Ví dụ như muốn làm theo cách lập hội phụ huynh ở Mỹ thôi, thì cũng sẽ phức tạp lắm rồi. Lập hội đoàn sinh hoạt, thì cũng phải cần quy trình, đơn kệ, xét duyệt của bộ giáo dục cho phép thuận chủ trương, chính sách. Có khi còn phải lên cả bàn nghị sự quốc hội, trình tbt, thủ tướng chính phủ, chứ chẳng vừa. Nếu không, công an cho là vi phạm luật hội đoàn, tập trung trái phép, thế lực thù địch, cấm đoán. Báo chí lề phải lề trái sẽ nhảy vào, đứa nói đúng, đứa nói sai, đứa thổi phồng, đứa bóp méo, đứa nịnh đầm vu khống, đứa hù doạ vu vơ, đứa đâm thuê chém mướn, đứa tát nước theo mưa... rối cả lên. Mạng xã hội thì nhiều khi nghe chữ được chữ mất, không cần kiểm chứng phân tích, cứ thế mà like, mà phát tán, mà bàn đề, luận trạng, thánh phán. Không lâu, tất cả sa lầy mê hồn trận, người nghe chẳng biết đúng sai, đầu đuôi ở đâu. Dông dài nhưng đó vẫn là những chuyện thường có thể xảy ra !

Trở lại chuyện hội phụ huynh học sinh của các trường phổ thông ở Mỹ. Mỗi trường đều có hội PTA/PTO (Parent-Teacher Association/Organization), bao gồm phụ huynh và thầy cô giáo. Nhiều trường cấp 3 còn cho cả học sinh tham gia thành ra hội PTSA (parent-teacher-student association). Hội này sẽ là cầu nối liên lạc giữa gia đình và nhà trường, tổ chức các sự kiện lễ hội, hoạt động xã hội, thể thao, văn nghệ, hổ trợ cho sinh hoạt học đường. Phản ảnh ý kiến của cha mẹ và địa phương đến với nhà trường. Ngoài ra hội này cũng tổ chức tham gia vận động bán hàng, văn nghệ, kêu gọi đóng góp của phụ huynh, để gây quỹ điều hành và thực hiện tôn chỉ mục đích phục vụ học sinh và thầy cô giáo. Ở nhiều địa phương, các hội đoàn này rất mạnh, đã góp phần lớn trong công cuộc giáo dục và kết nối cộng đồng. Nếu phụ huynh nào có điều kiện thì tự nguyện tham gia điều hành, hoặc thiện nguyện đóng góp, không bắt buộc.

Còn họp phụ huynh là cơ hội để cha mẹ gặp mặt với thầy cô giáo dạy con mình, không nhất thiết có liên quan gì đến hội PTA/PTO. Năm nào cũng có, có khi năm gặp vài ba lần. Cũng không bắt buộc, cứ thông báo về nhà, cha mẹ nào quan tâm thì đi, không thì thôi. Nhiều phụ huynh con em mới nhập cư, trở ngại về ngôn ngữ, hoặc phải đi làm lụng nhiều, nên cũng ít tham gia. Mình có quen một số gia đình VN, chưa bao giờ đi họp hành phụ huynh, nhưng rồi "đời mình cũng qua". Nhiều trẻ tự biên tự diễn rồi cũng thành đạt, có khi còn trở lại dạy cho cha mẹ hiểu biết thêm về đời sống & văn hoá xứ người. Thời mới đến Mỹ, nhiều gia đình có con em bỏ học, kết bè kết nhóm, cả năm chưa biết, vì mãi vất vả kiếm sống mưu sinh, gởi tiền về quê nhà. Đến khi cảnh sát hoặc nhân viên xã hội đến nhà mới biết, rất đáng thương. Thực ra, những buổi họp phụ huynh này rất quan trọng, nếu mình muốn biết con cái được dạy dỗ như thế nào. Thầy cô thường sẽ trình bày những phương thức, nội dung chương trình, và cách dạy của họ. Cũng như cách cho điểm, cách thưởng phạt, cách liên lạc chặt chẽ giữa thầy cô và phụ huynh để hổ trợ con em học sinh trong năm. Đó cũng là dịp cho cha mẹ và thầy cô trao đổi những quan tâm cụ thể về từng cá nhân học sinh hoặc thắc mắc của phụ huynh. Đặc biệt là không "phong bì" nghen :-).

Phụ huynh xứ này có thể tham gia đóng góp ý kiến sửa đổi giáo trình và cách dạy. Dĩ nhiên là được sự đồng thuận từ thầy cô giáo hoăc hội đồng (board). Cũng có nhiều cha mẹ không đồng ý với các giáo trình, tài liệu hoặc phim ảnh mà thầy cô xử dụng trong dạy dỗ, thì có quyền phản đối và không cho con tham gia. Không đồng ý nữa, thì kiếm trường khác hoặc đem con về nhà tự dạy cũng được (homeschooling). Những chuyện như thế này thì khó mà thực thi được ở quê nhà. Nhiều người ở VN rất sợ làm "mất lòng" thầy cô giáo. Chuyện "nói không" với nạn tiêu cực thôi, mà bao đời bộ trưởng đã bó tay rồi. Nhiều bậc cha mẹ cứ đưa cái phong bì rồi giao trứng cho ác, mà không biết con mình sẽ học những gì, tròn vuông hay tam giác ! Ngay cả trường quốc tế ở VN cũng vậy. Không biết bây giờ có tiến bộ hơn chưa, chứ lúc trước nhiều trường cứ mướn giáo viên bừa bãi, nhất là những trường "quốc tế" trá hình. Cứ tây, cứ nước ngoài, xí xô xí xào, là mướn vào. Nhiều "thầy cô" chưa từng qua trường lớp sư phạm hoặc kinh nghiệm dạy dỗ nào. (Nên lưu ý là ngay cả những người tốt nghiệp sư phạm tại Mỹ cũng phải qua thời gian thực tập, phụ lớp, rồi mới được đứng lớp. Dạy lớp nhỏ càng khó hơn). Thế nhưng ít có phụ huynh nào dám lên tiếng sửa sai, hoặc ý kiến ý cò. Do vậy, cũng không hiếm lắm những câu chuyện chất lượng giáo dục dở khóc dở cười !

Mới hôm tuần rồi, mình đi họp phụ huynh cho con. Đứa con có ghi tên học lớp lịch sử "Lessons in Vietnam" (tạm dịch: Những bài học ở Việt Nam). Ông giáo thấy mình đầu đen, da vàng mũi tẹt, hỏi thăm có phải là người VN không ? Thế là cuối giờ họp, tha hồ rôm rả chuyện Việt Minh, Việt Cọng, Cọng Hoà, OSS, Tân Trào, Hồ chí Minh, Võ Nguyên Giáp, Điện Biên Phủ, Ngô Đình Diệm, Nguyễn Văn Thiệu, Truman, Eisenhower, Kennedy, Johnson, Nixon, Hiệp định Sơ Bộ 1946, Geneva 1954, Paris 1972 ....
Thấy ông thầy mê VN thế, mình nói - Thầy nên để dành tiền mà đi thực tế VN một chuyến. Dĩ nhiên bây giờ không còn những thứ của trước năm 1975 mà thầy đã từng đọc. Nhưng vẫn còn đó văn hoá nón lá(*), phở, cafe ...và những ngổn ngang mơ ước của một dân tộc. VN ngày nay đã có những ngôi tháp cao nhất, những cây bánh tét dài nhất, những tượng đài lớn nhất, những cáp treo dài nhất, và quan trọng nhất là như Bùi Giáng nói ....Dạ thưa xứ Huế bây giờ. Vẫn còn núi Ngự bên bờ sông Hương .... :-) .

(*) theo cựu BT Văn hoá HTA

Tản mạn : Đợi bão, nhớ quê ...

Cơn bão Florence được dự báo là siêu bão trong mấy chục năm nay, nhưng may mắn là khi đổ bộ vào bờ thì lại giảm cấp gió rất lẹ. Ngược lại nó di chuyển rất chậm và bán kính rộng, nên có khả năng gây nhiều thiệt hại về lũ lụt hơn là gió bão.
Ngoài đường hiện giờ đang vắng hoe, nhiều nơi đã bị cúp điện, nơi mình ở dự báo chiều nay bão mới đến. Mấy đứa con vừa nóng lòng hồi hộp, vừa nôn nóng đợi chờ, lâu lâu lại chạy ra cửa sổ ngóng vì chưa từng thấy bão ... Con nít bao giờ cũng thế, không hiểu được cái lo lắng của người lớn. Giống mình hồi nhỏ, mỗi lần có lụt, nôn nóng hồi hộp, thức trắng cả đêm chờ đợi nước lên.

Ngồi uống cafe, nghe nhạc, đợi bão đến, mà nhớ đến ngày xưa ở quê nhà. Quê mình hầu như năm nào cũng có mưa gió bão lụt, không lớn thì nhỏ. Thực tình mà nói, hồi nhỏ nhiều đứa còn mong cho có lụt bão, được nghĩ học mà lại được "ăn ngon". Nói đến món ăn mùa lụt bão thì làm gì có chuyện cao sang mỹ vị, nhưng lại là những món nhớ đời, cho mãi đến ngày hôm nay. Ngồi mà kể lại thì cả ngày chưa hết.

Nào là canh khoai, cá chuồng kho mít, cá khô, mắm chưng, cá trôi, cá diếc, dế cơm chiên dòn, kho quẹt tóp mỡ, mắm cá cơm, mắm mực, mắm ngừ ... Trước 75, còn có cả thịt hộp, cá hộp, mì tôm trong thực đơn bão lụt. Sau 75, thời bao cấp nghèo đói, thì khoai lang khoai mì, bo bo gao mốc, có gì ăn nấy. Nhưng ngày lụt ăn gì lại chẳng thấy ngon ? Ăn xong lội nước, lội phố, ra sông coi thiên hạ vớt củi, cất rớ, gỡ lờ, cắm câu, bủa lưới ... Đi một vòng về đã thấy đói bụng lại.

Nói chuyện đồ ăn, mấy hôm rồi thiên hạ ở đây ùn ùn đi mua đồ ăn nước uống dự trữ cho những ngày bão đến. Mấy siêu thị sạch trơn, nhất là khu vực bánh mì lương thực khô. Thực ra món ăn của người Mỹ đơn giản, đơn điệu, và họ ít có thói quen dự trữ nhiều. Còn dân An Nam ta thì có đi tới đâu cũng vậy, đồ ăn đồ uống lúc nào cũng dự trữ, lo xa, trừ mấy anh độc thân trên răng dưới rún. Chỉ tính sơ sơ mì gói, gạo mắm, xì dầu, lạp xưởng, chà bông, chả lụa, thịt cá đông lạnh trong tủ ... thì nếu cả tháng trong nhà, dân Mít ta vẫn ung dung tự tại mà coi phim Tàu phim Hàn, phim hài, Paris by night, hát karaoke, gọi VN, gọi bạn bè, bàn chuyện chính trị thời sự online, chơi facebook .... trừ khi bị cúp điện !

Hôm rồi, mình cũng ghé tiệm á đông chơi trái mít cho "có phong trào". Nhưng thực ra là mình không thích mít chín bằng mít non. Xứ này hiếm khi thấy bán mít non tươi, đa phần là trong hộp. Nói mới nhớ, hồi mấy chục năm trước, thời mới tị nạn đến Mỹ, một số ít dân Việt cũng tự kỳ thị nhau, phân biệt kẻ đến trước người đến sau. Quả là đất nước trọng hơn thua, nên mới có chuyện thân phận tị nạn với nhau mà vẫn "mít ướt, mít ráo". Có ông hồi đó hỏi mình - Phải tại dân VN thích trồng mít và ăn mít nên được gọi là VN mít không ? Làm mình lặn lội vô thư viện kiếm quyển sách nói về Annamite đưa cho ổng coi. Luôn tiện, để ổng biết thêm chút ít về cái ý nghĩa của Nam Kỳ, Bắc Kỳ, Trung Kỳ, và tại sao dân ta lại "thích" phân biệt đến thế.

Trở lại vụ mít non, là một trong những món ở quê hương mà mình ghiền nhất. Mình thuộc loại dân quê nghèo, nên toàn là khoái món dân dã. Mít non, nấm rơm, nấm mối, măng tre, bắp chuối, canh khoai, bông bí ... Về quê lần nào cũng kiếm mấy món đó mà ăn. Nhiều khi cũng ngại, may là chưa có thằng bạn nào nói xấu " thằng VK đó kẹo kéo quá, rủ mình mà đãi toàn rau thôi, không thấy món thịt cá tiến vua gì cả  :-). Nhà Ngoại mình ở quê trồng nhiều mít, nên ôi thôi nhiều món lắm. Từ huê mít chấm mắm ruốt, cho đến mít non kho cá cơm, kho cá chuồn, kho thịt ba chỉ, kho chay. Rồi đến món gỏi mít xúc bánh tráng thần thánh. Nhớ lần đầu về VN, hồi ông TCS còn sống, mấy người bạn rủ mình vô quán Tib TCS, chỉ đãi đơn giản gỏi rau muống bào, và mít trộn xúc bánh tráng, mà say lúy túy. Bây giờ thì SG quá nhiều quán bán món dân dã như quán Ba Miền, Cô Ba xứ Quảng ...Còn bên Mỹ thì Bolsa, San Jose, Atlanta, Washington DC ...cũng đầy, nhưng vẫn không đâu ngon bằng món của Ngoại mình làm. Mà đứa con nào lại chẳng thấy món của Mẹ, của Ngoại, là ngon nhất ? Mùa mưa bão mà ăn cơm nóng với nồi cá chuồn kho mít non, canh khoai môn nếp tấm, rau tập tàng chấm kho quẹt, thì thôi rồi :-) .

Công bằng mà nói thì xứ nào cũng có những món tuyệt chiêu của nó, tây tàu gì cũng thế. Nhưng với mình thì có đi đâu đi đó, dẫu là Jamon Iberico, Caspian Caviar, Foie gras, Boudin, Rillettes, Schweinsbraten, Asiago, Camembert ... sơn hào hải vị gì rồi cũng không nghiện bằng mấy món dân dã ở quê nhà. Nhưng thời này quán xá nhà hàng ở quê, rồi cũng chạy theo cái xu hướng "thời thượng", nên về quê cũng không dễ tìm được những món bình dân thời thơ ấu. Năm ngoái về quê thằng bạn chở mình đi 3 cái nhà hàng mà tìm không ra cái món bắp chuối hà nàm trộn gỏi, cá chuồn nấu ngót cà chua xanh. Mới tháng rồi về quê, ông anh hỏi mình muốn ăn nhà hàng nào, món gì đặc biệt ? Mình nói thèm bữa cá nục hấp cuốn bánh tráng nướng nhúng nước, đọt rau muống, mắm cáy chua. Ảnh đãi thiệt, ngon tuyệt !

Suy cho cùng, chuyện ăn uống thì ở đâu chắc cũng vậy. Đắt chưa phải là ngon, mà sang chưa phải là quý. Ăn thua là cái "hồn" còn đọng lại trong mỗi con người. Ai tha phương lại không mang theo bên mình những hương vị của một thời? Nhớ một người rất thân với mình đã từng nói "...Có những điều bình thường nhất bỗng trở thành những điểm nhớ quay quắt & những điều ám ảnh ...". Ngẫm lại, cũng đúng. Ngoài trời mưa bão không lo, lại ngồi đây tản mạn chuyện mít non, mít chín ....:-)

Tản mạn : Học & hành ..

Giáo dục lâu nay luôn là một trong những ngành phát triển mạnh mẽ nhất trên thế giới. Là tiên phong dẫn dắt mọi sự tiến bộ trong đời sống con người & xã hội, nên giáo dục lúc nào cũng đòi hỏi sự sáng tạo và cải tiến hợp thời, hợp lý. Ngày nay thiên hạ phân biệt rõ ràng sự khác biệt giữa hệ thống giáo dục cổ điển (traditional education), và hệ thống giáo dục hiện đại (modern education). Dĩ nhiên là hệ thống giáo dục cũ cũng có những cái hay nhất định của nó, nhưng có rất nhiều thứ không còn hợp thời và hiệu quả nữa.

Nền giáo dục ở VN hôm nay là tiêu biểu của hệ thống giáo dục cổ điển. Thậm chí đến nay vẫn còn chật vật khó khăn để hoàn chỉnh những yêu cầu tối thiểu của hệ thống cũ kỹ đó. (In traditional education all students are lumped together under one instructor, and basic subjects read, write, arithmetic. Individuality is not promoted. There was a certain passing number upon entrance exams to determine if students are 'normal.' Different learning styles, social disorders, and mental illnesses were not what the Broad of Education considered appropriate behavior. This is probably where bullying others that are different originated.)

Ngược lại, rất nhiều nước trên thế giới đã đi quá xa trong lãnh vực giáo dục. Nên nhiều lúc mình cũng rất ngạc nhiên là có một số bạn ở VN ra nước ngoài học thêm (cho dù là Fulbright, hoặc tu nghiệp hoặc chính quy), nhưng khi về nước nắm giữ các chức vụ quan trọng trong ngành, lại không phát huy được những tiến bộ đó. Cơ chế ư ? hy vọng không phải là câu trả lời này !
Cũng có thể là được ra nước ngoài học, nhưng lại không có điều kiện ứng dụng hoặc đi làm để có những va chạm & kiến thức thực tế. Cũng có thể đi tu nghiệp quá ngắn hạn, ngôn ngữ bất đồng, ráng học hành cho đạt yêu cầu thì đã ngốn hết thời gian để nhìn trước ngó sau rồi. Hay là có tiếp thu cái hay cái mới, nhưng ba lô "cái cũ" sau lưng nặng quá, nên khó mà gỡ ra được.... Dẫu thế nào thì cũng là điều đáng tiếc !

Trở lại chuyện "modern education". Ví dụ như ở Mỹ, một trong những nước dẫn đầu thế giới về giáo dục, nhưng chuyện học hành con trẻ ở cấp phổ thông mỗi ngày mỗi khác, mỗi trường mỗi khác, mỗi quận mỗi khác. (Modern education consist of choices, online, independent, education intervention. Social groups are diverse, students can be a cool nerd, jocks can be on the honor roll, people from two different styles walks of life can find common ground and become friends. College is an option for students willing to work hard for scholarships, there are choices).

Cả nước Mỹ cũng chẳng phải theo bộ sách giáo khoa nào, mỗi nơi dạy mỗi khác, tuỳ quận, tuỳ tiểu bang, tuy có dựa trên những chuẩn mực nhất định. Con cái học ở nhà cha mẹ tự dạy cũng được (homeschooling). Trường tư cũng được, trường công cũng xong. Nhiều cha mẹ, phụ huynh, hoặc nhóm thân hữu tự lập trường dạy con em theo hướng của mình cũng được, hoặc dạy chuyên, miễn sao tuân thủ các yêu cầu tổ chức và đào tạo, thì chính phủ trả tiền (charter school). Còn trường lớp vận hành thì cũng khác nhau đủ kiểu sáng tạo. Nhiều trường bỏ hẳn homeworks (bài tập về nhà), có trường chỉ dạy thực tập và bài tập ở trường, học sinh về nhà tự học lý thuyết. Có trường dạy chuyên thêm công nghệ kỹ thuật, hội hoạ, ngôn ngữ ... Có trường tiểu học bỏ hẳn bàn ghế, cho học sinh ngồi dưới đất, mệt thì nằm dưới sàn luôn. Có trường học muộn về trễ cho học sinh đỡ buồn ngủ, có trường khai giảng sớm, có trường nghỉ hè trễ ...v.v.. Nói chung đủ kiểu sáng tạo, nhưng cứ thế mà họ tiến lên, tiến nhanh, tiến mạnh, trở thành những đất nước hàng đầu trong công cuộc thay đổi thế giới nhân loại !

Có thể là bao lâu nay những nước như Trung quốc, Việt Nam ... đi theo cách học từ chương. Do ảnh hưởng nền giáo dục phong kiến cổ điển, thuộc tính lâu đời, nên nhiều quan điểm rất khó thay đổi. Rồi thuộc địa chiến tranh, ảnh hưởng nền giáo dục chính phủ bảo hộ của Pháp. Cho đến thời Liên Xô, TQ ... thì lại càng chồng chất chuyện chính trị & ý thức hệ. Thậm chí nhiều môn học liên quan chính trị, đảng phái, mang tính tuyên truyền, còn kéo dài cho đến ngày nay. Xưa nay, nhiều người vẫn quan niệm tri thức giáo dục là phải đến từ học đường, "không thầy đố mày làm nên". Cứ cho rằng bằng cấp là thước đo kiến thức, nên cứ bằng cấp cao là kiến thức rộng. Bởi thế cứ mãi mê thi cử và tôn thờ bằng cấp, mà không sao thoát nỗi cái mặt trái tiêu cực của nó. Càng không thoát ra được tính giáo điều và những thói quen gởi gắm mua bán trong các hình thức thi cử bằng cấp, cũng như nạn từ chương học gạo trong một số chương trình. Nhiều trường, nhiều học sinh vẫn còn quan niệm dạy & học là để lấy bằng kiếm việc, thăng chức, chứ không phải để ứng dụng vào thực tế đời sống. Giáo trình, sách giáo khoa vẫn mang nặng tính lý thuyết, từ chương, đánh đố, theo quán tính, nhưng lại thiếu hẳn thực hành và tính ứng dụng. Tuy những năm gần đây, giáo trình có nhiều thay đổi và cải tiến, nhưng khoảng cách vẫn còn khá xa so với thực tế nhu cầu đời sống.
Cho đến hiện nay, đại đa số vẫn quan niệm chỉ có con đường đi học mới thay đổi vận mệnh được, càng bằng cấp cao thì tương lai càng sáng lạn, làm quan làm tướng. Tuy nhiên thực tế thì không hẳn là như vậy. (Ở đây không bàn đến các vấn nạn lý lịch, hạt giống đỏ đen, con ông cháu cha, đút lót cửa quyền, lợi ích nhóm ...). Một số ít bậc cha mẹ vẫn còn quan niệm bắt con đi học ngành này ngành kia là để có tiền, nở mặt nở mày, chứ chưa chắc tìm hiểu con mình có thực sự đam mê hay thích thú công việc đó hay không ? Nên cũng có nhiều trường hợp học sinh châu Á bị áp lực và khủng hoảng tâm lý vì phải đi theo những chọn lựa không phù hợp với khả năng và nguyện vọng của mình. Và cũng bởi vì quá xem trọng bằng cấp mà lại không quan tâm nhiều đến kiến thức thực thụ, cũng như đạo đức tư duy của nhân sự, nên nạn bằng giả bằng mua tràn lan. Ngay cả một số các ông hiệu trưởng, trưởng khoa, những người có trọng trách giáo dục, mà cũng vướng vào bi kịch đấy, thì làm sao đào tạo được một thế hệ sau công bằng và học hành nghiêm túc hơn ?

Trong khi đó, những nước văn minh hơn, họ quan niệm thông thoáng hơn, nhẹ nhàng hơn, và thực tế hơn. Họ cho rằng sự giáo dục hình thành từ những hiểu biết được dạy dỗ trong cuộc sống hàng ngày, thông qua nhu cầu tồn tại và phát triển của đời sống thực tế. Trình độ và kết quả khác nhau là tuỳ theo cơ hội và khả năng cũng như tính cách của mỗi con người. Giáo dục luôn được kết hợp từ nhiều yếu tố trong cộng đồng xã hội, trong đó có vai trò của trường học. Tri thức có thể đến từ nguồn giáo dục khuôn mẫu chuẩn mực (formal), và không khuôn mẫu (informal). Trường học là một trong những phương tiện đào tạo của nền giáo dục khuôn mẫu (formal education). Mặt khác, tri thức có thể đến từ những phương tiện khác nhau, đúc kết từ nhiều nguồn trong cuộc sống thực tế, kinh nghiệm bản thân, quá trình công việc, kể cả những công việc tầm thường & cơ cực. Bằng cấp là cần thiết nhưng không phải giá trị định đoạt duy nhất. Cho nên ở Mỹ là nơi có nhiều nhất các ông tỉ phú, nhà phát minh, nhà khoa học, mà không có bằng cấp. Kiến thức do tự học, tự nghiên cứu, tự tìm tòi mà có được. Thời đại bây giờ thì ngày càng nhiều những chương trình học từ xa, tự giác, tự thi, tự học, tự nghiên cứu ..v.v. Thước đo là kinh nghiệm, là giá trị đóng góp và thành quả cống hiến (có bằng chứng, kiểm chứng hẳn hoi). Ví dụ khi xin đi làm, lúc mới ra trường, chưa có kinh nghiệm thì người tuyển dụng lưu ý đến học trường nào, bằng cấp gì. Nhưng khi đã ra đời đi làm rồi, thì người ta quan tâm đến kinh nghiệm, thành tích, và giá trị đóng góp nhiều hơn. Đại đa số là vậy. Trong cuộc sống hàng ngày, người ta thường cũng không đánh đồng bằng cấp và giáo dục. Bởi lẽ đại đa số vẫn hiểu rằng bằng cấp & học thuật chuyên môn tuy quan trọng, nhưng không bảo đảm được giá trị của một con người. Mà chính sự giáo dục kết hợp giữa xã hội, gia đình, và trường học, mới tạo nên tư cách, ứng xử văn hoá, và tư duy của con người. Nhiều người không có cơ hội học hành lên cao, nhưng tư cách ứng xử, đạo đức, và sự đóng góp của họ cho xã hội thật đáng trân kính và ghi ơn. Ngược lại cũng không hiếm những vị có bằng cấp học vị cao, nhưng lại lợi dụng điều đó để làm nhiều điều xằng bậy, gây hại cho bao kẻ khác, thậm chí gây hại cho cả đất nước quốc gia. Đương nhiên là nếu có được cơ hội học hành đàng hoàng ở một nền giáo dục văn minh, xã hội dân chủ bình đẳng, kiến thức tương xứng với bằng cấp, thì bao giờ cũng là điều tốt nhất. Cơ hội tiến thân dễ dàng hơn. Tuy nhiên nếu không có được những cơ hội đó, thì cũng không phải là đường cùng trong cuộc sống.

Albert Einstein nói  “Education is that which remains, if one has forgotten everything one learned in school.” (Tạm dịch: Giáo dục là những thứ còn lại sau khi người ta quên hết những điều đã học từ học đường ". Mark Twain thì nói ” I have never let my schooling interfere with my education”. Tạm dịch: Tôi sẽ không bao giờ để chuyện trường học ảnh hưởng đến giáo dục của tôi". Dĩ nhiên, đúng sai là chuyện muôn đời ... ai muốn cãi nhau thì cứ cãi :-) .

Riêng những ai mà muốn nghiên cứu sâu hơn, rãnh rang muốn đọc thì mình nghĩ là nên bắt đầu từ thưở ban sơ .... Từ thời Plato với quan điểm giáo dục Idealism, Aristotle với Realism ... đến Kant, John Locke, Jean Jacques Rousseau ... rồi cho đến thời Perennialism, Classical Education, Essentialism, Democratic Education, Unschooling Education, Contemplative Education .... Rồi mới dám bàn đến thời giáo dục XHCN của quý thầy Nhạ, thầy Hiền, cô Hương, thầy Đại ...hôm nay :-)

Không phải là có ý ca tụng ngành giáo dục VN, nhưng đọc sách đọc báo quê nhà, lúc nào cũng thấy rất nhiều chữ nghĩa ấn tượng như ưu việt, xuất sắc, cải tiến, gương mẫu, đỉnh cao, thành tựu .vv.. cũng rất mừng. Tuy nhiên, cái cần nhất vẫn là những điều có thực, cái nhìn chân thực, hành động thực tế, kết quả thuyết phục, đường hướng rõ ràng, để con em và phụ huynh của đất nước VN khỏi bị trầy trụa lội bơi giữa những bánh vẽ hứa hẹn & ảo vọng mơ hồ.

Mới năm ngoái, tình cờ nghe được một vị thầy tu PG ở VN thuyết giảng về đề tài "Kinh tế thị trường định hướng XHCN ưu việt nhất thế giới". Mình tá hoả tam tinh, không hiểu ông thầy CQ ấy có nhầm lẫn không, mà dám lấn sân & chủ quan đến thế. Rồi ngẫm lại một tu sĩ suốt đời học Phật tụng niệm, chưa qua một trường lớp kinh tế nào, chưa từng làm kinh tế, mà "hiểu thấu" và "can đảm & hồn nhiên " thuyết giảng được một đường lối kinh tế ưu việt đến thế, thì mới kinh cho cái sự học !

Mấy hôm rày cũng được nghe đủ chuyện, từ chuyện thầy Nhạ đổi mới giáo dục, thầy Hiền đổi mới quốc ngữ, thầy Đại đổi mới đánh vần .v.v.. Mình lại thấy hoang mang và bỡ ngỡ, nửa mừng nửa lo. Mừng vì đất nước không thiếu giáo sư tiến sĩ, lo vì không biết các ngài giáo sư tiến sĩ có làm được việc hay chăng ? Không biết cái mới có tốt hơn cái cũ không, hay chỉ là trống đánh xuôi kèn thổi ngược, vài hôm rồi biến mất ?
Bên cạnh đó, mình cũng nhận thấy một cái khó nữa ở VN là có nhiều "đổi mới" chưa cất cánh đã chết lâm sàng ! Dĩ nhiên là sự thay đổi nào cũng phải trả một cái giá nhất định. Nhưng cái văn hoá hay cũng chê mà dở cũng chê, sự ghen ghét đố kị, thấy người ta chửi mình cũng chửi, thông tin lệch lạc, lắm khi làm lu mờ cái giá trị thực sự của vấn đề. Cái học lâu nay vốn dĩ nhiều nguồn, nhiều phương pháp, nhiều quan niệm, nhiều hình thức học hỏi, giảng dạy. Cái đúng tất được duy trì, cái sai tất bị đào thải, cho dù cưỡng bức đến đâu. Tuy nhiên, khi nghe ông thầy phát biểu "phương pháp dạy cũ thì ai cũng dạy được, còn phương pháp mới của thầy, chỉ có thầy cô giáo mới dạy được thôi". Không biết có sự nhầm lẫn không, nhưng mình hơi ngạc nhiên. Cả thế giới văn minh đi tìm giải pháp rộng rãi giản tiện, để cho con em ngày càng học hỏi nhẹ nhàng, học mọi nơi, mọi chỗ, mọi tình huống. Học mà không biết mình đang học. Còn ta đi tìm cái nhất, cái lạ, cái độc, cái hẹp, cái khác người, chỉ có thầy cô giáo mới dạy được thôi .... như thế sao gọi là giáo dục phổ thông ?

Có người nói với mình "Quê ta có nhiều GS, tiến sĩ ... cả đời chỉ biết lãnh lương công bộc, chưa nghĩ ra được cái gì đóng góp cho đất nước dân tộc cả, nên họ có nhiều trăn trở lắm". Mình hiểu được và rất tôn trọng nỗi trăn trở của quý gs, quý tiến sĩ, quý quan phụ mẫu, quý lãnh đạo. Nhưng quả thật là có những ý kiến làm lợi cho đất nước quê hương, nhưng cũng có những quyết định làm phương hại đến quốc gia dân tộc, mà phải tốn bao nhiêu công sức để sửa sai. Càng bào chữa, càng bưng bít, càng kéo dài sự tổn thất và gây ra nhiều hệ luỵ. Thậm chí kéo dài ảnh hưởng đến bao thế hệ về sau, cây càng cao rễ càng lớn. Ông nông dây chỉ cày sai thửa ruộng, nhưng ông giáo dục mà cày sai xới nát cả thế hệ. Lịch sử lâu nay vẫn thế !