Tản mạn : Học & hành ..

Giáo dục lâu nay luôn là một trong những ngành phát triển mạnh mẽ nhất trên thế giới. Là tiên phong dẫn dắt mọi sự tiến bộ trong đời sống con người & xã hội, nên giáo dục lúc nào cũng đòi hỏi sự sáng tạo và cải tiến hợp thời, hợp lý. Ngày nay thiên hạ phân biệt rõ ràng sự khác biệt giữa hệ thống giáo dục cổ điển (traditional education), và hệ thống giáo dục hiện đại (modern education). Dĩ nhiên là hệ thống giáo dục cũ cũng có những cái hay nhất định của nó, nhưng có rất nhiều thứ không còn hợp thời và hiệu quả nữa.

Nền giáo dục ở VN hôm nay là tiêu biểu của hệ thống giáo dục cổ điển. Thậm chí đến nay vẫn còn chật vật khó khăn để hoàn chỉnh những yêu cầu tối thiểu của hệ thống cũ kỹ đó. (In traditional education all students are lumped together under one instructor, and basic subjects read, write, arithmetic. Individuality is not promoted. There was a certain passing number upon entrance exams to determine if students are 'normal.' Different learning styles, social disorders, and mental illnesses were not what the Broad of Education considered appropriate behavior. This is probably where bullying others that are different originated.)

Ngược lại, rất nhiều nước trên thế giới đã đi quá xa trong lãnh vực giáo dục. Nên nhiều lúc mình cũng rất ngạc nhiên là có một số bạn ở VN ra nước ngoài học thêm (cho dù là Fulbright, hoặc tu nghiệp hoặc chính quy), nhưng khi về nước nắm giữ các chức vụ quan trọng trong ngành, lại không phát huy được những tiến bộ đó. Cơ chế ư ? hy vọng không phải là câu trả lời này !
Cũng có thể là được ra nước ngoài học, nhưng lại không có điều kiện ứng dụng hoặc đi làm để có những va chạm & kiến thức thực tế. Cũng có thể đi tu nghiệp quá ngắn hạn, ngôn ngữ bất đồng, ráng học hành cho đạt yêu cầu thì đã ngốn hết thời gian để nhìn trước ngó sau rồi. Hay là có tiếp thu cái hay cái mới, nhưng ba lô "cái cũ" sau lưng nặng quá, nên khó mà gỡ ra được.... Dẫu thế nào thì cũng là điều đáng tiếc !

Trở lại chuyện "modern education". Ví dụ như ở Mỹ, một trong những nước dẫn đầu thế giới về giáo dục, nhưng chuyện học hành con trẻ ở cấp phổ thông mỗi ngày mỗi khác, mỗi trường mỗi khác, mỗi quận mỗi khác. (Modern education consist of choices, online, independent, education intervention. Social groups are diverse, students can be a cool nerd, jocks can be on the honor roll, people from two different styles walks of life can find common ground and become friends. College is an option for students willing to work hard for scholarships, there are choices).

Cả nước Mỹ cũng chẳng phải theo bộ sách giáo khoa nào, mỗi nơi dạy mỗi khác, tuỳ quận, tuỳ tiểu bang, tuy có dựa trên những chuẩn mực nhất định. Con cái học ở nhà cha mẹ tự dạy cũng được (homeschooling). Trường tư cũng được, trường công cũng xong. Nhiều cha mẹ, phụ huynh, hoặc nhóm thân hữu tự lập trường dạy con em theo hướng của mình cũng được, hoặc dạy chuyên, miễn sao tuân thủ các yêu cầu tổ chức và đào tạo, thì chính phủ trả tiền (charter school). Còn trường lớp vận hành thì cũng khác nhau đủ kiểu sáng tạo. Nhiều trường bỏ hẳn homeworks (bài tập về nhà), có trường chỉ dạy thực tập và bài tập ở trường, học sinh về nhà tự học lý thuyết. Có trường dạy chuyên thêm công nghệ kỹ thuật, hội hoạ, ngôn ngữ ... Có trường tiểu học bỏ hẳn bàn ghế, cho học sinh ngồi dưới đất, mệt thì nằm dưới sàn luôn. Có trường học muộn về trễ cho học sinh đỡ buồn ngủ, có trường khai giảng sớm, có trường nghỉ hè trễ ...v.v.. Nói chung đủ kiểu sáng tạo, nhưng cứ thế mà họ tiến lên, tiến nhanh, tiến mạnh, trở thành những đất nước hàng đầu trong công cuộc thay đổi thế giới nhân loại !

Có thể là bao lâu nay những nước như Trung quốc, Việt Nam ... đi theo cách học từ chương. Do ảnh hưởng nền giáo dục phong kiến cổ điển, thuộc tính lâu đời, nên nhiều quan điểm rất khó thay đổi. Rồi thuộc địa chiến tranh, ảnh hưởng nền giáo dục chính phủ bảo hộ của Pháp. Cho đến thời Liên Xô, TQ ... thì lại càng chồng chất chuyện chính trị & ý thức hệ. Thậm chí nhiều môn học liên quan chính trị, đảng phái, mang tính tuyên truyền, còn kéo dài cho đến ngày nay. Xưa nay, nhiều người vẫn quan niệm tri thức giáo dục là phải đến từ học đường, "không thầy đố mày làm nên". Cứ cho rằng bằng cấp là thước đo kiến thức, nên cứ bằng cấp cao là kiến thức rộng. Bởi thế cứ mãi mê thi cử và tôn thờ bằng cấp, mà không sao thoát nỗi cái mặt trái tiêu cực của nó. Càng không thoát ra được tính giáo điều và những thói quen gởi gắm mua bán trong các hình thức thi cử bằng cấp, cũng như nạn từ chương học gạo trong một số chương trình. Nhiều trường, nhiều học sinh vẫn còn quan niệm dạy & học là để lấy bằng kiếm việc, thăng chức, chứ không phải để ứng dụng vào thực tế đời sống. Giáo trình, sách giáo khoa vẫn mang nặng tính lý thuyết, từ chương, đánh đố, theo quán tính, nhưng lại thiếu hẳn thực hành và tính ứng dụng. Tuy những năm gần đây, giáo trình có nhiều thay đổi và cải tiến, nhưng khoảng cách vẫn còn khá xa so với thực tế nhu cầu đời sống.
Cho đến hiện nay, đại đa số vẫn quan niệm chỉ có con đường đi học mới thay đổi vận mệnh được, càng bằng cấp cao thì tương lai càng sáng lạn, làm quan làm tướng. Tuy nhiên thực tế thì không hẳn là như vậy. (Ở đây không bàn đến các vấn nạn lý lịch, hạt giống đỏ đen, con ông cháu cha, đút lót cửa quyền, lợi ích nhóm ...). Một số ít bậc cha mẹ vẫn còn quan niệm bắt con đi học ngành này ngành kia là để có tiền, nở mặt nở mày, chứ chưa chắc tìm hiểu con mình có thực sự đam mê hay thích thú công việc đó hay không ? Nên cũng có nhiều trường hợp học sinh châu Á bị áp lực và khủng hoảng tâm lý vì phải đi theo những chọn lựa không phù hợp với khả năng và nguyện vọng của mình. Và cũng bởi vì quá xem trọng bằng cấp mà lại không quan tâm nhiều đến kiến thức thực thụ, cũng như đạo đức tư duy của nhân sự, nên nạn bằng giả bằng mua tràn lan. Ngay cả một số các ông hiệu trưởng, trưởng khoa, những người có trọng trách giáo dục, mà cũng vướng vào bi kịch đấy, thì làm sao đào tạo được một thế hệ sau công bằng và học hành nghiêm túc hơn ?

Trong khi đó, những nước văn minh hơn, họ quan niệm thông thoáng hơn, nhẹ nhàng hơn, và thực tế hơn. Họ cho rằng sự giáo dục hình thành từ những hiểu biết được dạy dỗ trong cuộc sống hàng ngày, thông qua nhu cầu tồn tại và phát triển của đời sống thực tế. Trình độ và kết quả khác nhau là tuỳ theo cơ hội và khả năng cũng như tính cách của mỗi con người. Giáo dục luôn được kết hợp từ nhiều yếu tố trong cộng đồng xã hội, trong đó có vai trò của trường học. Tri thức có thể đến từ nguồn giáo dục khuôn mẫu chuẩn mực (formal), và không khuôn mẫu (informal). Trường học là một trong những phương tiện đào tạo của nền giáo dục khuôn mẫu (formal education). Mặt khác, tri thức có thể đến từ những phương tiện khác nhau, đúc kết từ nhiều nguồn trong cuộc sống thực tế, kinh nghiệm bản thân, quá trình công việc, kể cả những công việc tầm thường & cơ cực. Bằng cấp là cần thiết nhưng không phải giá trị định đoạt duy nhất. Cho nên ở Mỹ là nơi có nhiều nhất các ông tỉ phú, nhà phát minh, nhà khoa học, mà không có bằng cấp. Kiến thức do tự học, tự nghiên cứu, tự tìm tòi mà có được. Thời đại bây giờ thì ngày càng nhiều những chương trình học từ xa, tự giác, tự thi, tự học, tự nghiên cứu ..v.v. Thước đo là kinh nghiệm, là giá trị đóng góp và thành quả cống hiến (có bằng chứng, kiểm chứng hẳn hoi). Ví dụ khi xin đi làm, lúc mới ra trường, chưa có kinh nghiệm thì người tuyển dụng lưu ý đến học trường nào, bằng cấp gì. Nhưng khi đã ra đời đi làm rồi, thì người ta quan tâm đến kinh nghiệm, thành tích, và giá trị đóng góp nhiều hơn. Đại đa số là vậy. Trong cuộc sống hàng ngày, người ta thường cũng không đánh đồng bằng cấp và giáo dục. Bởi lẽ đại đa số vẫn hiểu rằng bằng cấp & học thuật chuyên môn tuy quan trọng, nhưng không bảo đảm được giá trị của một con người. Mà chính sự giáo dục kết hợp giữa xã hội, gia đình, và trường học, mới tạo nên tư cách, ứng xử văn hoá, và tư duy của con người. Nhiều người không có cơ hội học hành lên cao, nhưng tư cách ứng xử, đạo đức, và sự đóng góp của họ cho xã hội thật đáng trân kính và ghi ơn. Ngược lại cũng không hiếm những vị có bằng cấp học vị cao, nhưng lại lợi dụng điều đó để làm nhiều điều xằng bậy, gây hại cho bao kẻ khác, thậm chí gây hại cho cả đất nước quốc gia. Đương nhiên là nếu có được cơ hội học hành đàng hoàng ở một nền giáo dục văn minh, xã hội dân chủ bình đẳng, kiến thức tương xứng với bằng cấp, thì bao giờ cũng là điều tốt nhất. Cơ hội tiến thân dễ dàng hơn. Tuy nhiên nếu không có được những cơ hội đó, thì cũng không phải là đường cùng trong cuộc sống.

Albert Einstein nói  “Education is that which remains, if one has forgotten everything one learned in school.” (Tạm dịch: Giáo dục là những thứ còn lại sau khi người ta quên hết những điều đã học từ học đường ". Mark Twain thì nói ” I have never let my schooling interfere with my education”. Tạm dịch: Tôi sẽ không bao giờ để chuyện trường học ảnh hưởng đến giáo dục của tôi". Dĩ nhiên, đúng sai là chuyện muôn đời ... ai muốn cãi nhau thì cứ cãi :-) .

Riêng những ai mà muốn nghiên cứu sâu hơn, rãnh rang muốn đọc thì mình nghĩ là nên bắt đầu từ thưở ban sơ .... Từ thời Plato với quan điểm giáo dục Idealism, Aristotle với Realism ... đến Kant, John Locke, Jean Jacques Rousseau ... rồi cho đến thời Perennialism, Classical Education, Essentialism, Democratic Education, Unschooling Education, Contemplative Education .... Rồi mới dám bàn đến thời giáo dục XHCN của quý thầy Nhạ, thầy Hiền, cô Hương, thầy Đại ...hôm nay :-)

Không phải là có ý ca tụng ngành giáo dục VN, nhưng đọc sách đọc báo quê nhà, lúc nào cũng thấy rất nhiều chữ nghĩa ấn tượng như ưu việt, xuất sắc, cải tiến, gương mẫu, đỉnh cao, thành tựu .vv.. cũng rất mừng. Tuy nhiên, cái cần nhất vẫn là những điều có thực, cái nhìn chân thực, hành động thực tế, kết quả thuyết phục, đường hướng rõ ràng, để con em và phụ huynh của đất nước VN khỏi bị trầy trụa lội bơi giữa những bánh vẽ hứa hẹn & ảo vọng mơ hồ.

Mới năm ngoái, tình cờ nghe được một vị thầy tu PG ở VN thuyết giảng về đề tài "Kinh tế thị trường định hướng XHCN ưu việt nhất thế giới". Mình tá hoả tam tinh, không hiểu ông thầy CQ ấy có nhầm lẫn không, mà dám lấn sân & chủ quan đến thế. Rồi ngẫm lại một tu sĩ suốt đời học Phật tụng niệm, chưa qua một trường lớp kinh tế nào, chưa từng làm kinh tế, mà "hiểu thấu" và "can đảm & hồn nhiên " thuyết giảng được một đường lối kinh tế ưu việt đến thế, thì mới kinh cho cái sự học !

Mấy hôm rày cũng được nghe đủ chuyện, từ chuyện thầy Nhạ đổi mới giáo dục, thầy Hiền đổi mới quốc ngữ, thầy Đại đổi mới đánh vần .v.v.. Mình lại thấy hoang mang và bỡ ngỡ, nửa mừng nửa lo. Mừng vì đất nước không thiếu giáo sư tiến sĩ, lo vì không biết các ngài giáo sư tiến sĩ có làm được việc hay chăng ? Không biết cái mới có tốt hơn cái cũ không, hay chỉ là trống đánh xuôi kèn thổi ngược, vài hôm rồi biến mất ?
Bên cạnh đó, mình cũng nhận thấy một cái khó nữa ở VN là có nhiều "đổi mới" chưa cất cánh đã chết lâm sàng ! Dĩ nhiên là sự thay đổi nào cũng phải trả một cái giá nhất định. Nhưng cái văn hoá hay cũng chê mà dở cũng chê, sự ghen ghét đố kị, thấy người ta chửi mình cũng chửi, thông tin lệch lạc, lắm khi làm lu mờ cái giá trị thực sự của vấn đề. Cái học lâu nay vốn dĩ nhiều nguồn, nhiều phương pháp, nhiều quan niệm, nhiều hình thức học hỏi, giảng dạy. Cái đúng tất được duy trì, cái sai tất bị đào thải, cho dù cưỡng bức đến đâu. Tuy nhiên, khi nghe ông thầy phát biểu "phương pháp dạy cũ thì ai cũng dạy được, còn phương pháp mới của thầy, chỉ có thầy cô giáo mới dạy được thôi". Không biết có sự nhầm lẫn không, nhưng mình hơi ngạc nhiên. Cả thế giới văn minh đi tìm giải pháp rộng rãi giản tiện, để cho con em ngày càng học hỏi nhẹ nhàng, học mọi nơi, mọi chỗ, mọi tình huống. Học mà không biết mình đang học. Còn ta đi tìm cái nhất, cái lạ, cái độc, cái hẹp, cái khác người, chỉ có thầy cô giáo mới dạy được thôi .... như thế sao gọi là giáo dục phổ thông ?

Có người nói với mình "Quê ta có nhiều GS, tiến sĩ ... cả đời chỉ biết lãnh lương công bộc, chưa nghĩ ra được cái gì đóng góp cho đất nước dân tộc cả, nên họ có nhiều trăn trở lắm". Mình hiểu được và rất tôn trọng nỗi trăn trở của quý gs, quý tiến sĩ, quý quan phụ mẫu, quý lãnh đạo. Nhưng quả thật là có những ý kiến làm lợi cho đất nước quê hương, nhưng cũng có những quyết định làm phương hại đến quốc gia dân tộc, mà phải tốn bao nhiêu công sức để sửa sai. Càng bào chữa, càng bưng bít, càng kéo dài sự tổn thất và gây ra nhiều hệ luỵ. Thậm chí kéo dài ảnh hưởng đến bao thế hệ về sau, cây càng cao rễ càng lớn. Ông nông dây chỉ cày sai thửa ruộng, nhưng ông giáo dục mà cày sai xới nát cả thế hệ. Lịch sử lâu nay vẫn thế !

Phiếm: Đào Cốc Lục Tiên

Dĩ nhiên là lâu nay trong giới mê kiếm hiệp không ai phủ nhận tài năng và kiến thức của Kim Dung. Xuất thân từ giòng họ Tra nổi tiếng học hành khoa bảng, nhưng kiến thức về đời sống thực tế của Kim Dung quả nhiên vượt xa ngoài tầm của giới mọt sách, thường chỉ biết ôm mớ lý thuyết suông, tôn thờ bằng giấy, thánh phán cả đời !

Kim Dung hiểu biết rành rẽ từ trà, rượu, hoa, phụ nữ, đàn nhạc, âm ngữ, món ăn... cho đến thiên văn, địa lý, quân sự, chính trị, thâm cung bí sử, triều đình, thái giám, phi tần, tâm lý xã hội, thiện ác, chánh tà, tham vọng, cuồng tín, hội đoàn, đảng phái, giả quân tử, thuần tiểu nhân ....rồi cả thiền học, Phật, Đạo, Nho....v.v. Dĩ nhiên trong các bộ sách của ông, thỉnh thoảng cũng có những điểm không chặt chẽ và bất hợp lý, có lúc tính cách nhân vật xây dựng mâu thuẩn, thâm chí hơi sơ sài. Nhưng đời mấy ai vẹn toàn ?
Nhìn chung ông là một hiện tượng văn học nổi bật của TQ trong thế kỷ 20. Người TQ rất tự hào về ông. Nhiều trường có cả khoa Kim Dung Học. Còn phim ảnh thì biết bao nhiêu sản phẩm đã được xây dựng từ những tiểu thuyết của ông. Nhiều bộ phim được lập đi lập lại, hết dàn diễn viên này đến dàn diễn viên khác. Hết hãng phim này đến hãng phim khác, cùng một câu chuyện, hết bộ "hậu" này đến bộ "tân" khác, nhiều lúc đến nhàm chán.

Còn VN ta, thì khỏi nói rồi. Trước 75 đọc truyện chưởng, tiểu thuyết kiếm hiệp, thoải mái. Báo đài ra hàng tuần, sách có tiền thì mua, không tiền thì thuê. Sau 75, tiểu thuyết kiếm hiệp thuộc loại "văn hoá đồi trụy", đốt hết. Cuốn nào còn sót lại, chui nhủi lén lút chuyền tay nhau trong giới đọc sách. Mãi cho đến sau cuối thập niên 80 đầu 90, nưóc nhà qua cơn bĩ cực bao cấp, thì phim bộ Hồng Kông TQ lại tràn lan, rả rích khắp nơi. Nhiều người VN thuộc lòng vanh vách từng nhân vật chính của Kim Dung. Có người thuộc sử Tàu còn hơn cả sử Việt. Hết bộ này đến bộ kia, nói đụng đến thì như nước trôi qua cầu, hoa rụng ven sông, thao thao bất tuyệt....

Phi Tuyết Liên Thiên Xạ Bạch Lộc
Tiếu Thư Thần Hiệp Ỷ Bích Uyên

Người Việt ở hải ngoại cũng thế, từ cuối thập niên 70 mãi cho đến bây giờ, cứ buồn buồn lại mở ra coi. Băng gốc, băng trộm, sao đi chép lại, dịch, lồng tiếng, Bắc Trung Nam, ngọng nghịu, cải lương, giả tiếng, giả giọng, đủ cả. Thời này nhờ có internet, mạng xã hội, you tube ... sự truyền tải càng mãnh liệt hơn. Nhưng cũng phải nói nhờ nó mà đời sống của bao nhiêu người VN xa xứ đỡ phần cô quạnh nơi đất khách quê người. Nhiều đứa trẻ cũng nhờ vậy mà duy trì được chút vốn liếng tiếng Việt. Nghe riết rồi quen :-).

Ở VN, sách truyện của Kim Dung đã vượt xa các tác giả khác như Cổ Long, Ngoạ Long Sinh, Độc cô Hồng, Mộ Dung Mỹ, Gia cát Thanh Vân .v.v.. để đi vào lòng các cao thủ tại gia, ngày ngày rượu trà luận kiếm. Truyện của ông không phải chỉ thịnh hành trong giới bình dân, mà giới trí thức học giả cũng say mê đắm đuối. Nhiều người còn bị ảo tưởng nghĩ rằng mình là những cao thủ võ lâm thứ thiệt, nên ứng xử chuyện gì trong đời sống cũng có chút Kim Dung trong đó. Kể sao cho hết những kẻ từng mê Lệnh Hồ Xung, Tiêu Phong, Đoàn Dự, Quách Tĩnh, Dương Quá, Trương Vô Kỵ, Vi Tiểu Bảo, Triệu Minh, Hoàng Dung, Tiểu Long Nữ, Vương Ngữ Yên .... Nhưng cũng may là lâu nay chưa từng nghe ai tự thiến để trở thành Lâm Bình Chi, Nhạc Bất Quần, Đông Phương Bất Bại :-).
Từ nhà tù cho đến ký túc xá sinh viên. Từ bàn nhậu vỉa hè cho đến tiệc tùng sang trọng. Từ người tự xưng "giang hồ hiệp nghĩa" đến kẻ ảo vọng "luận kiếm Hoa Sơn". Từ lao động, xe ôm, xích lô cho đến giới học sinh sinh viên, giáo sư, bác sĩ, quan chức, lính tráng, bộ đội, thanh niên xung phong, lao công đào binh ... Từ xấu cho đến tốt, từ thực cho tới ảo, từ trẻ cho đến già, đều thấp thoáng ẩn hiện sắc thái của Kim Dung. Ghê thật !

Nói về dịch Kim Dung thì không ai qua nỗi Hàn Giang Nhạn rồi. Một dịch giả tài hoa, đã làm say đắm không biết bao nhiêu người Việt. Ông đã từng dịch không biết bao nhiêu kỳ tích may mắn, thoát hiểm ly kỳ ngoạn mục, hang động thung lũng, núi cao vực thẳm, huyền thoại kỳ bí, huyền diệu cơ duyên... Nhưng rồi nghe nói ông lại bị chết vì một tai nạn lãng xẹt ngoài đời. Oan nghiệp !
Còn nói đến thầy bàn Kim Dung thì vô số. Bàn đúng, bàn sai, bàn loạn, bàn tiếu, bàn Mao Tôn Cương chí dị, thánh đề, thánh ngóng, thánh phán, thánh liều... nhiều như lá rụng mùa thu.

Giờ mới nói về chuyện mấy đại ca Đào cốc Lục Tiên. Trong truyện Kim Dung thỉnh thoảng xây dựng những nhân vật ngây thơ, thật thà, khùng khùng, điên điên, rất đời thường như Châu Bá Thông, Quách Tĩnh, Nam Hải Ngạc Thần, Khúc Cô ....v.v... Nhưng Đào Cốc Lục Tiên thì khác, cả bọn khùng tập thể. Nửa khùng, nửa điên, không biết là lục "tiên" hay lục "ma", nhưng mỗi người đều có cái "tài" riêng và sự cao ngạo của mình. Điểm chung lớn nhất là cả 6 người đều nghĩ mình giỏi, tưởng mình là "tiên" thật. Không cần biết kết quả đúng hay sai, cứ thế mà mần, phá cũng không biết mình phá, hồn nhiên mà tự hào. Nội cái chuyện cứu Lệnh Hồ Xung cũng làm bao nhiêu người xem dở khóc dở cười :-).

Nhớ ông bà ta xưa có câu "Tam ngu thành hiền". Dẫu biết rằng có nghĩa bóng nghĩa đen, nhưng mình vẫn thường đùa là nếu 3 người ngồi lại mà có thể "thành hiền", thì không thể nào gọi họ là "tam ngu" được. Tỉ như Đào Cốc Lục Tiên, làm sao thành hiền nỗi :-) ?
Mà đúng vậy, lâu nay thiên hạ thiếu gì người tài giỏi thông minh. Nhưng kêu ba người tài giỏi ngồi lại với nhau, chắc gì đã "thành hiền" được ? Không có ý vơ đũa cả nắm, vì đồng bào VN ta vốn thường thương yêu nhau. Nhưng cũng không hiếm những vùng miền thích so đo hơn thua, chia rẽ bè phái, cạnh tranh không lành mạnh với nhau. Có những địa phương luôn tự hào là nhiều người tài giỏi, học cao hiểu rộng, nhưng bao nhiêu năm trôi qua, xứ sở họ vẫn nghèo nàn lạc hậu. Ngay cả khi phải đi xa để tha phương cầu thực, hoặc ra nước ngoài tị nạn sinh sống, làm nghề sinh kế, thì họ cũng khó có thể hoà thuận với nhau. Vẫn đố kỵ nhau, vẫn hơn thua nhau, vẫn co cãi nhau, vẫn cạnh tranh không lành mạnh, vẫn chụp mũ nhau, chia đàn xẻ nghé, phe này nhóm nọ. Năm người mười ý, ông này chửi ông kia, hội này nói xấu hội nọ, ai cũng cho mình là chính nghĩa, ta đúng người sai. Rồi kéo nhau ra toà kiện cáo, tội nói xấu, vu khống nhau .v.v... Tất nhiên đó chỉ là thiểu số, nhưng lắm khi lại gây ra ảnh hưởng lớn đến lòng tin cũng như những suy nghĩ tích cực của nhiều đồng bào, đồng hương khác.
Lâu nay cả trong nước và ngoài nước, cũng không hiếm những người độc quyền yêu nước theo kiểu riêng của mình, rồi dựng chuyện chụp mũ, hoặc phê phán, bài xích những ai có quan điểm và ứng xử khác họ. Người có lòng cũng không hiếm, kẻ có tài cũng đầy rẫy, nhưng hết năm kia đến tháng nọ vẫn lòng vòng bấy nhiêu chuyện. Tự vỗ về nhau, tự hù doạ nhau, tự làm khó nhau, rồi vẫn không thay đổi được điều gì, ngoài việc chỉ để an ủi nỗi niềm "thất phu hữu trách". Mấy chục năm qua, nhiều địa phương ở hải ngoại, có những cộng đồng VN vẫn chưa thuận nỗi lấy một cái hội đồng hương bé tí. Hơn thua nhau, co cãi, mạ lỵ nhau chưa hết, huống hồ chi mong chuyện "tam ngu thành hiền". Còn trong nước thì cũng nhan nhản chuyện lợi ích nhóm, phân biệt vùng miền, lý lịch nhân thân, "cận huyết quyền lợi", giây mơ rễ má, ông này lên thì kéo ông kia, ông kia chết thì con cháu họ hàng lại lên thay.... Và cứ thế mà "hồng hơn chuyên". Rồi lâu lâu lại bắt, lai khui, lại đốt lò ... :-)

Dĩ nhiên là Kim Dung xây dựng tính cách Đào Cốc Lục Tiên không tới nỗi tệ vậy. Tuy Đào Cốc Lục Tiên khó thành công trong bất cứ chuyện gì, nhưng họ vẫn sống hoà thuận nhau với cái dở điên dở khùng của họ. Tuy họ không lắng nghe nhau, tự làm theo ý mình, mỗi người mỗi ý, nhưng không hề chà đạp và đố kỵ nhau, vẫn thương yêu nhau.

Sở dĩ hôm nay bỗng dưng lan man về câu chuyện Đào Cốc Lục tiên, là bởi hôm qua có người hỏi mình - "Nghĩ sao về việc tài lực dư đủ, hô hào rềnh rang, tiền hô hậu ủng, thiên thời địa lợi, mà sao có quá nhiều dự án công trình phạm lỗi. Cứ vài hôm củi chụm vô lò ?".

Một thắc mắc mà chắc chắn đã có nhiều người từng trăn trở, từng tự hỏi và từng tự trả lời. Có những nguyên nhân cứ như điệp khúc "biết rồi nói mãi", vài hôm vài bữa lại nghe trên báo trên đài, từ tham nhũng, hối lộ, thông đồng, lợi ích nhóm, cho đến cửa quyền, thân thế, bằng giả, kém năng lực .v.v.. cũng là những chuyện không mới mẻ gì. Tất nhiên ông bạn kia không xa lạ gì với những nguyên nhân quen thuộc đó, nên mình nghĩ ông muốn nói đến một khía cạnh khác. Nhưng suy nghĩ hoài không biết trả lời sao cho trọn vẹn đầy đủ, mình nói anh ấy về kiếm Đào Cốc Lục Tiên mà đọc :-).

Lâu nay mình vốn quan niệm rằng con người cho dù có tài ba đến đâu, thì khả năng của họ cũng chỉ đạt đến một giới hạn nào đó. Mỗi người cũng chỉ có thể hiểu biết khiêm tốn trong một phạm vi nhỏ bé nhất định. Cho nên để thành công thì chắc chắn con người cần phải biết hòa thuận và hợp tác được với nhau. Một cộng đồng thích kỳ thị, chia rẽ, phân hoá, co cãi, thì không thể đồng lòng hiệp sức với nhau được ? Cũng như một xã hội chỉ biết tự hào chuyện đấm đá, "tượng đài", luôn nhắc nhở chuyện hận thù thắng thua, thì chỉ chuốc lấy chiến tranh chứ sao tạo nỗi hoà bình ? Mà đã nói đến vấn đề hoà hợp, chung tay chung sức với nhau, thì ở đâu cũng vậy, nước ngoài nước trong gì cũng thế, đều có những quy luật chung giống nhau. Đó là, nếu biết nghĩ cho đại cuộc, tôn trọng lẫn nhau, công bằng với nhau, trọng đãi cái tốt, đào thải cái xấu, thì chắc chắn sớm muộn gì họ cũng thành công. Ngược lại, nếu chỉ biết kiêu binh tự phụ, chia bè chia phái, tham nhũng bạo quyền, tuỳ tiện độc đoán, ganh ghét đố kỵ, nghi ngờ lẫn nhau, thì tất nhiên là sẽ thất bại. Nếu có may mắn ngoại lệ, đạt được thành tựu nào đó, thì cũng chỉ là ngắn hạn. Đó là còn chưa nói đến nhiều hệ lụy khác có thể sản sinh ra như phân hoá, mâu thuẩn, hơn thua vặt vãnh, gây thù chuốc oán hãm hại nhau…v.v. Lịch sử thế giới lâu nay vẫn vậy. "Một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại thành hòn núi cao". Ai cũng biết thế, nhưng để chụm lại được là vấn đề không đơn giản chút nào.

Tuy nhiên, nhìn lại thực tế thì trên thế giới vẫn có những xứ sở hoặc địa phương, con người ở đó hiền hoà và đoàn kết hơn hẳn so với nhiều nơi khác, mặc dù trình độ dân trí cũng không khác biệt nhau lắm. Nhiều trường hợp cũng là những cộng đồng người di trú, tị nạn, hoặc đồng hương định cư nơi xứ lạ. Nhưng họ không hề hận thù chia rẽ, phe phái hội đoàn, phỉ báng mạ lỵ, vu khống dựng chuyện, đố kị ghen tức nhau dai dẳng từ năm kia đến tháng nọ. Ngược lại họ đoàn kết, đồng lòng, biết lắng nghe, và tôn trọng nhau, nên việc gì cũng dễ dàng thành công. Nhiều lúc mình cũng thắc mắc không hiểu những ưu khuyết điểm đó thuộc về bản sắc dân tộc hay ảnh hưởng văn hoá vùng miền? Hay là lại giống như “triết lý duy nhất” chỉ có Scottish malted barley mới làm ra rượu whisky ngon, chỉ có mạch nước Bàu Đá hoặc Làng Vân mới nấu ra rượu chiến, hoặc chỉ có cá bống sông Trà kho mới ngon :-) ?

Suy cho cùng thì bên tây bên ta gì cũng thế, từ chuyện nhà cho đến chuyện quốc gia đại sự, yếu tố tư duy con người vẫn là yếu tố quan trọng nhất để thành công và thất bại !

Chuyện ngôi sao ở Hollywood !

Đúng là chuyện chỉ có ở Mỹ. Hôm qua hội đồng thành phố West Hollywood bàn tính chuyện bỏ đi ngôi sao của Tổng thống Trump trên đại lộ danh vọng Hollywood. Quê ta ai dám làm thế :-) .
May quá, mới hôm bữa mình còn chụp được ngôi sao của T/T Donald Trump để dành làm kỷ niệm. Hai đứa con mình cũng tranh thủ tậu 2 ngôi sao trên đại lộ đó, nhìn cho ngầu ....hehehe.

City of West Hollywood calls for Trump Walk of Fame star to be removed

Ảo giác quyền lực !

Hôm qua ngồi coi đá banh chung kết World Cup với gia đình và mấy người bạn. Tới phần phát giải thưởng, trời mưa. Đám nhân viên  (hoặc vệ sĩ) chạy ra che dù cho Putin, còn tổng thống Pháp & Croatia giữa trời mưa dột, mặc kệ. Người bạn nói "Hình như những người đó đã được huấn luyện rập khuôn, thuần hoá, trở thành thuộc tính, thấy mưa là che dù cho lãnh đạo họ ngay :-) ". Còn mình thì đợi hoài, coi thử phản ứng của chủ nhà Putin có quan tâm tới người khác chung quanh không, nhất là đối với phụ nữ (tổng thống Croatia) đang ướt như chuột lột. Không, ngài vẫn thản nhiên như vại, ung dung và hãnh diện. Có lẽ ông ta cũng không nhận ra đó là điều khác thường !

Đang định nói chút về cái thuộc tính văn hoá của nhà lãnh đạo Putin, thì sáng nay thấy báo chí khắp nơi đăng đầy. Thực ra thì mình cũng không ngạc nhiên lắm về những ứng xử như vậy, bởi cũng từng gặp qua nhiều trường hợp tương tự, ngay chính trên quê hương mình. Chuyện che dù xách dép cho sếp là bình thường. Chưa bắt cõng cho khỏi ướt giày đã là văn minh lắm rồi :-) .

Nhiều người cho rằng đó một thứ văn hoá trong xã hội quyền lực tập trung, độc tài. Mình thì cho rằng đó là một thứ ảo giác quyền lực. Sống với những ảo giác quyền lực lâu ngày, dần dà quên mất cái giá trị bình đẳng giữa người với người, dễ ngộ nhận mình là cái rốn của vũ trụ. Và cách ứng xử của họ đối với thuộc cấp hoặc những người yếu thế hơn đã thể hiện rõ điều đó. (Dĩ nhiên là không có ý vơ đũa cả nắm, cũng có nhiều trường hợp ngoại lệ). Hiện tượng này cũng thường thấy trong giới trọc phú của những đất nước kém phát triển, hoặc luật pháp còn nhiều kẻ hở. Sống trong một xã hội mà quyền lực càng bị lạm phát, thì con người càng có xu hướng muốn thể hiện quyền lực. Đó là sự thật, ai cũng có thể dễ dàng nhận ra hiện tượng đó ở một số quốc gia trên thế giới hiện nay.

Hồi mình mới về SG làm việc, lớ ngớ. Có lần, chiều tan sở về, lục đục đi mua đồ làm cái chuồng cho chú chó con. Cậu bảo vệ công ty thấy vậy, nói "Thôi đi anh, để đó em kêu lính làm cho". Mình ngạc nhiên hỏi "Em cũng có lính hả ? ". Sau này, dần dà mới hiểu, cả nước VN nhiều người có "lính", chứ chẳng phải gì cậu ấy. Lính thiệt, lính giả, lính không ăn lương, lính sai vặt, lính tự nguyện, lính biên chế .v.v.. Lớn có lính lớn, nhỏ có lính nhỏ, nói đùa nói thật, đủ cả, không biết đâu mà lần. Ảo giác quyền lực tôn thờ chủ nghĩa cá nhân, và thường dẫn đến những phô trương kệch cỡm. Không những thế, nó còn là nhu cầu giải thoát của sự tự ti mặc cảm. Ở đâu cũng vậy. Nhớ lại hồi mấy chục năm trước mình quen biết anh kia làm công nhân trong sở. Anh một thời khuấy nước nên hồ, hô hào quy chụp, nổi đình nổi đám, thọc đông thọc tây, "chỉ đạo" thiên hạ. Lúc nào anh cũng tỏ ra mình là lãnh tụ, chỉ huy. Ai không theo ý anh, anh "tặng" ngay cái nón cối. Có lần mình hỏi thăm "hồi đó chắc anh sĩ quan thuộc binh chủng nào ?". Anh trả lời nhỏ nhẹ " Hồi xưa mình trốn lính". Đã lâu lắm rồi không gặp, không biết giờ này anh ở đâu ?

Mới hôm lễ Độc Lập đầu tháng này, mình dẫn con đi dự lễ dưới phủ thống đốc/toà đô chính của tiểu bang. Có ông thứ truởng và mấy ông quan chức cao cấp tiểu bang đi vòng vòng ngoài bãi cỏ chào hỏi bà con, đùa giỡn với mấy đứa nhỏ, phát cờ, thẩy pie .... Một người quen bên VN mới qua, hỏi mình: "Sao mấy ông này bình dân thế ?". Mình trả lời "Xứ này người ta quan niệm làm quan chức nhà nước cũng là một công việc bình thường như công việc khác mà thôi, có khi lương còn ít hơn bên ngoài. Làm việc cho dân, lãnh lương của dân, thì chào hỏi đùa giỡn với người dân, cũng là chuyện bình thường thôi. Hết giờ làm việc, cũng là dân. Mai mốt hết làm, về hưu cũng là dân. Có gì họ phải tự đề cao phân biệt đối xử !".

Đúng là như thế. Nhưng thực ra, nói dễ dàng vậy, thấy đơn giản vậy, nhưng để có được một quan niệm tôn trọng bình đẳng trong xã hội thì quả không dễ chút nào. Bởi nó liên quan đến cả một hệ thống văn hoá giáo dục & xã hội. Nhiều chính khách, quan chức, từng diễn xuất chuyên nghiệp, rồi có lúc cũng sơ suất thể hiện cái tư duy văn hoá thực sự của mình. Lâu nay nhiều nhà nghiên cứu cho rằng ảo giác quyền lực là do sự mất cân đối giữa quyền hành và khả năng thực sự, hoặc là hệ quả của những tiếm dụng quyền lực không công bằng. Ảo giác quyền lực càng lớn thì văn hoá ứng xử càng nhỏ !

Ông Putin hết làm tổng thống qua làm thủ tướng, hết thủ tướng lại nhảy qua làm tổng thống. Tài năng kiệt xuất như vậy, thì lỡ ứng xử sai chút, thế giới cũng nên rộng lòng tha thứ vậy :-) ....

Yếu hay mạnh ?

Cách đây vài tháng, truyền thông Mỹ xôn xao vì vụ bà Caren Turner, một uỷ viên của thành phố cảng New York-New Jersey (Port Authority of New York and New Jersey), đã lạm dụng quyền lực của mình. Câu chuyện bắt đầu khi con gái bà & vài người bạn bị 2 người cảnh sát dừng xe vì quá hạn đăng kiểm. Cô con gái gọi điện thoại cho bà ra, nhưng hai người cảnh sát đã không quan tâm gì đến chức vụ của bà, và chỉ làm theo lẽ phải (coi video). Bà nói, “Tôi là Ủy viên Thành phố, tôi đứng đầu 4.000 cảnh sát ở đây, anh rõ chưa?". Người cảnh sát cũng không e dè và trả lời “Thưa cô, chúng tôi không cần xem giấy tờ của cô”. Họ chỉ làm đúng vai trò và trách nhiệm của mình. Sau cùng, bà Thành Ủy viên này xin lỗi hai người cảnh sát và từ chức, chấm dứt sự nghiệp chính trị đang lên của bà.  Mở ngoặc chút, dĩ nhiên ở đâu cũng có "good cops, bad cops" (cảnh sát tốt & cảnh sát xấu), chỉ là nhiều hay ít. Tuy nhiên ở Mỹ nếu phạm luật thì con ông Trời cũng phải tuân thủ theo luật pháp, nếu không thì chỉ mang hoạ vào thân !

Rồi coi đến đoạn video dưới đây xảy ra ở VN, những ông trời con đời thường. Dối trá, ngang ngược, và hèn yếu. Xưa nay trên thế giới, trong một xã hội pháp trị, niềm tin vào luật pháp được hình thành và duy trì là nhờ ở quan hệ thực thi song phương. Cho nên để dẫn đến những câu chuyện bi hài như thế này, có phần trách nhiệm của cả người thi hành pháp luật và người thừa hành pháp luật. Thỉnh thoảng đọc báo VN vẫn thấy những mẩu tin "ông trời cha và ông trời con" như thế. Dường như họ có cùng một điểm chung là muốn thể hiện "Mày có biết tao là ai không ?".

Rõ ràng có một sự ngộ nhận rất lớn ở đây, bởi họ cho đó là cách thể hiện sức mạnh, trong khi thực ra đó lại là một hiện tượng yếu đuối, kém tự tin. Sự cầu cạnh, nhờ vả, dựa hơi, bám víu vào những thứ không thuộc về mình để thể hiện quyền lực là một tâm lý yếu đuối, và tư duy "cơ hội". Sự tự trọng của con người và sự công bằng của xã hội, chắc chắn sẽ không bao giờ dựa trên nền tảng của văn hoá dựa hơi & bao che. Những nước văn minh, đại đa số không ai giáo dục con cái như vậy !

Ngược lại có những đất nước, văn hoá dựa hơi, nhờ vả, cửa quyền, hống hách xưng tụng ... đã ngấm sâu qua nhiều thế hệ, đến mức không còn phân biệt được đúng sai. Xã hội đầy rẫy vấn nạn "con ông cháu cha", dựa hơi, thân thế. Từ làng xã địa phương cho đến những cấp chính quyền cao hơn. Từ trong nước cho đến ra nước ngoài, một số người vẫn thế !

Thực ra suy cho cùng, nếu không thay đổi được tư duy và văn hoá này, thì sẽ khó có được một đất nước hùng cường, thịnh vượng thực sự.

Phiếm: Khoảng cách thế hệ ....

Mấy hôm nay làm tài xế chở con đi chơi, đi hội hè, đi hội thảo về phim ảnh online, đi thăm chỗ này chỗ nọ ... Mỏi giò mỏi cẳng, mới nhận ra mình đã "già" rồi.
Quả nhiên là đi với tuổi trẻ, mới thấy mình già nua. "Già" vì tuổi tác là chuyện thường tình, "già" về tinh thần mới là điều đáng lo ngại :-). Đúng ra thì khoảng cách thế hệ thời nào cũng có. Nhưng trong cái thời đại internet & truyền thông hiện nay, khoảng cách thế hệ (generation gap) lại càng quá lớn. Mình làm trong lãnh vực truyền thông, công nghệ thông tin, đã mấy chục năm, mà hội nhập vào thế giới công nghệ của thế hệ trẻ, của con cái, còn thấy ngơ ngác. Huống hồ là người chưa hề biết gục gờ chấm cơm, phê tê bốc, e meo, tờ nét ....là gì. Đó là chỉ mới nói đến công nghệ kỹ thuật thôi, còn về các lãnh vực khác như âm nhạc, phim ảnh, tư tưởng, trào lưu, nghệ thuật, thời trang .....thì lại càng cách biệt nữa.

Mà có đi đến những cuộc hội thảo, những conference, những convention này, mới hiểu hết được tại sao hầu hết sự sáng tạo phong phú của thế giới đều bắt đầu ở một số quốc gia, mà không thể là ở Triều Tiên, Cu ba, Trung quốc. Cứ nhìn lại lịch sử, từ mainframe computer cho đến PC, từ Windows cho đến Apple, từ Google cho đến Facebook, từ Tom & Jerry trắng đen cho đến HD Blue-Ray, từ máy giặt máy sấy cho đến tàu ngầm, phi thuyền lên chị Hằng sao Hoả .... tất cả đều bắt đầu ở sự tự do. Tự do trong tư tưởng, tự do biểu đạt, tự do sáng tác, tự do phản biện, và tự do ... chế tạo !

Tốn bao nhiêu tiền bạc, bao nhiêu sức lực, bao nhiêu nổ lực hy sinh, bao nhiêu cải cách, những nước văn minh mới tạo dựng được một môi trường tự do dân chủ đầy ngẫu hứng cho mọi thế hệ phát triển, đa dạng & phong phú. Mọi người đều có quyền suy luận, phát biểu, chia xẻ, sáng tác, và thể hiện cái riêng của họ. Một cậu bé dị tật bẩm sinh, tự nhiên biểu diễn khả năng nhảy múa của mình trước đám đông xa lạ. Một cô gái có kích thước quá cỡ, tự tin thuyết giảng về công việc của mình, không chút ngượng ngùng. Một thần tượng giới YouTube bình dân trong quần rách áo thun, kể về lỗi lầm và sự ngu dốt của mình khi mới bắt đầu vào nghề làm video. Một cô bé rất nổi tiếng trong giới Animal Jam chia xẻ "mình rất bình thường trong học lực và gia đình cũng nghèo, nên những gì mình đã làm được, chắc các bạn sẽ làm tốt hơn" ...v.v. Những đứa trẻ mới lớn, những nhà sáng tác kinh nghiệm, những đạo diễn, những game thủ, những "con nghiện" online, những nhà kinh doanh thành đạt, những trai gái tập tễnh vào đời ... kẻ nói người nghe. Mọi thứ đều rất bình thường, đơn giản, thực tế, và gần gũi.

Không hề có những mẫu chuyện hư cấu, đề cao thần tượng, cũng chẳng có tấm gương đạo đức, và càng không hề thấy bóng dáng đảng phái, thế lực thù địch, âm mưu chính trị nào cả .... Mà chỉ là những tiếng cười, ôm nhau, la hét, tự do, hoà bình, thân thiện, tự tin, phản biện, tranh luận, đầy ngẫu hứng ... để sáng tác, để đóng góp (contribute) cho đời sống tự nhiên mỗi ngày.

Không tuyên truyền, không khẩu hiệu, không băng rôn, không cờ quạt, nhưng những thông điệp cuộc sống tự nó đã được truyền đi mạnh mẽ. Và hình như tất cả mọi người đều cảm nhận được những lời nhắn nhủ động viên gần gủi đó... Đó là "Những gì tôi làm được, các bạn chắc chắn cũng sẽ làm được". Đó là "Đừng điên cuồng bắt chước theo một thần tượng hay tấm gương nào, bởi mỗi người có một hoàn cảnh riêng. Nên có lối đi riêng, và hãy tin vào lối đi của bạn". Đó là "Niềm tin sẽ giúp bạn thành công, tự do sẽ giúp bạn thoát khỏi hạn chế của bản thân và nghịch cảnh". Đó là "Hãy làm cho cuộc sống chung quanh ngày mỗi tốt hơn". Đó là "Hãy ôm nhau thay vì xô đẩy nhau". Đó là "Hãy mơ ước và nhìn về phía trước". Đó là "Đừng sợ hãi, đừng đầu hàng, mà hãy đứng lên sau mỗi lần thất bại". Đó là "Chỉ có tình yêu mới đem lại hoà bình, bạo lực chỉ đem lại chiến tranh"  ..v.v...

Đây không phải lần đầu mình tham dự loại conference này, cũng không phải lần đầu nghe về những thông điệp tích cực trong cuộc sống. Nhưng mình muốn cảm ơn những may mắn, cảm ơn xã hội này đã cho những đứa trẻ quyền tự do căn bản để suy nghĩ và biểu đạt, tự do phát biểu và tranh luận, tự do nói về sự thật, tự do nói về đúng sai, tự do nói về tự do.

Rồi bỗng ngậm ngùi nghĩ về những khác biệt ở thế hệ mình. Có lẽ sự khác biệt lớn nhất đã bắt đầu từ hệ quả của những điều ngược lại !

Animal Farm (Trại súc vật)

"Who controls the past controls the future. Who controls the present controls the past." (George Orwell)

Animal Farm (Trại súc vật), là một tiểu thuyết nổi tiếng thế giới của nhà văn người Anh, George Orwell, xuất bản lần đầu vào năm 1945. Mãi cho đến ngày hôm nay, nó vẫn là một đề tài để thiên hạ chế diễu và châm biếm khi nói về sự kiểm soát vô lý, cũng như tính khôi hài của lý thuyết "All animals are equal but some animals are more equal than others" trong những xã hội kém dân chủ. Hầu hết ở bậc học phổ thông của các nước phát triển đều có dạy về cuốn tiểu thuyết này ở môn văn học, nước Mỹ cũng thế !

Thực ra ở những nước phát triển, bên cạnh những bài học ở trường, thì trong sinh hoạt hàng ngày, gia đình và xã hội cũng dạy dỗ con cái hiểu biết và thực hành quyền tự do như một xu hướng chung của thế giới văn minh. Bởi vậy đối với nhiều quốc gia, đó không phải chỉ là một sự chọn lựa, mà là một nhu cầu thiết yếu của đời sống !

Cho nên những gì đi ngược lại điều đó, không khéo có khi tưởng lợi mà thành hại lớn. Đặc biệt là khi mở cửa giao thương, kết nối, kêu gọi cùng nhau phát triển với cộng đồng thế giới bên ngoài !

Tản mạn: Ngắn dài ....

Ngày vui ngắn chẳng đầy gang,
Trông ra ác đã ngậm gương non đoài ....(Nguyễn Du)

Cách đây không lâu, Lý quang Diệu đã từng mơ ước được như Hòn Ngọc Viễn Đông. Nhưng với một đất nước nhỏ bé, không nhiều tài nguyên, nhân lực .... Ông ta đã chọn cho đất nước mình một lối rẽ khác. Nhận ra vị thế thiết yếu tàu bè qua lại giữa 2 vùng biển lớn Ấn độ dương và Thái bình Dương, Singapore đã đầu tư trang bị để trở thành một cảng biển thuận lợi nhất thế giới. Rồi đất nước họ trỗi dậy mạnh mẽ nhờ vào một vùng biển khiêm tốn và nhỏ bé đó. Đến nay Singapore đã là điểm kết nối hơn 600 cảng biển khác nhau của hơn 123 quốc gia trên thế giới (đây là số liệu mấy năm trước, nay có thể đã nhiều hơn). Nguồn lợi của bao nhiêu dịch vụ kéo theo, trạm trung chuyển, bến bãi, giao dịch tài chánh, ngân hàng, du lịch .... của một đất nước có diện tích chỉ bằng một hòn đảo của đất nước VN, đã làm thế giới ngưỡng mộ. GDP của họ đứng hàng thứ 7 trên thế giới. Công dân của họ cầm tờ passport trên tay đi khắp thế giới đầy hãnh diện, mà chả ai lo sợ "nó" sẽ ở lại làm chui hay trốn nhủi .....

Trong khi đó, đất nước VN, một đất nước đầy vị thế chiến lược, một đất nước đã từng sở hữu một Hòn Ngọc Viễn Đông năm nào. Một đất nước mà hàng trăm năm trước, từ thời Lê văn Duyệt còn làm tổng trấn Gia Định, đã là điểm cập bến với bao giao thương phồn thịnh của Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Hà Lan, Anh, Pháp... Một đất nước đã từng tự hào với sự sầm uất của Phố Hội, Phố Hiến năm nào xa lắc....

Chiến tranh vô nghĩa, rồi kết thúc. Một đường bờ biển hàng ngàn cây số vẫn sơ khai. Đã gần nửa thế kỷ trôi qua.....những resorts, nhà nghỉ, khách sạn, công ty xả thải, làm thép, nhiệt điện được mọc lên. Vẫn thiếu hẳn bóng dáng của một nền kinh tế biển với những chính sách lâu dài. Những người ngư dân vẫn vật vã vừa kiếm sống từng ngày vừa phải đối chọi với những bắt nạt lộ liễu ngay chính trên lãnh hải của quê hương mình. Xé lẻ phân lô ....và vẫn còn đó những mơ mộng "rừng vàng biển bạc" ngày mỗi lụi tàn !

Vào năm 2005, khi cảng Thượng Hải lượng giao dịch bắt đầu cao hơn Singapore, những người trong giới thương mại quốc tế bắt đầu nghĩ đến một vành đai mới. Người ta bắt đầu nghĩ đến những vùng đất như Vân Phong, Phú Quốc ... và vai trò thay thế cho những cảng trung chuyển, dịch vụ logistic, ngày càng đắt đỏ. Và VN được từng được nhắm đến như một điểm sáng mới. Cơ hội đã đến, nhưng không phải ai cũng có tầm nhìn và tâm huyết để nắm bắt những cơ hội đó. Không cần phải một Lý Quang Diệu của một thời đã cũ. Không cần một cổ tích rừng vàng biển bạc như hằng mơ mộng. Không cần nhắc đi  nhắc lại một điệp khúc "dĩ vãng oai hùng", mà cần một tương lai thiết thực. Cần một kế hoạch thực tế hơn, tầm nhìn & chính sách thông thoáng hơn. Cần những kiến thức có thực và tư duy độc lập. Cần những cái tâm nghĩ về đất nước & con người với GDP nghèo nàn, vất vả. Nhưng ......

Rồi những năm gần đây, khi TQ nhận ra sự vô cùng cần thiết cho một cán cân thương mại mới, một con đường tơ lụa mới, một vành đai mới .... Thì một lần nữa VN lai trở thành một điểm ngắm quan trọng. TQ đã âm thầm từng bước, thể hiện một tầm nhìn xa lâu dài, tạo dựng vị thế độc bá của mình. Nếu ai bỏ ít thời gian nối kết những việc làm lâu nay của TQ thì có thể hiểu được phần nào. Từ lấn chiếm biển Đông, lập đảo nhân tạo, khẳng định lằn ranh, hiếp đáp các nước nhỏ. Mặt khác, cho mượn tiền, vừa đánh vừa xoa, đối thoại từng nước, dỗ dành ... Mặt chìm, mặt nổi, đầu tư kinh doanh, thu mua, mướn đất, hổ trợ tài chánh cho doanh nghiệp TQ đầu tư vùng biển, cho các "đại gia" ở các nước sở tại mượn tiền, tạo thế ràng buôc...v.v. Không dám chê bai, nhưng cái ngắn không hiểu được ý dài, một ông "đại gia" du lịch & bất động sản mới "lớn", tuổi nào hiểu được cái thâm thuý của một "con đường tơ lụa" mơ ước ngàn năm. Đó là chưa nói đến những chuyện tiền tài danh vọng và lòng yêu nước, cái riêng và cái chung, đôi khi không cùng chung mẫu số !
Thử nghĩ sơ qua nếu con kênh đào Kra được hình thành, thì vùng biển nào quan trọng nhất ? Cảng biển nước nào có nhiều ưu thế nhất ? Vai trò của Phú Quốc, Vân Phong, Vân Đồn sẽ ra sao ? Nhưng không, vẫn là những lối mòn suy nghĩ. Vẫn là những du lịch biển, cấp đất, cấp bờ, resorts .... hết "group" này đến "group" khác. Nhiều câu hỏi được đặt ra ... Liệu nhà nước thực sự thu được bao nhiêu lợi nhuận với số đất bờ biển và những quyền lợi ưu đãi như thế ? Ý là chưa phân tích đến các yếu tố quan trọng hơn về khía cạnh chuyển nhượng, an ninh quốc gia, tài nguyên dầu khí, ngư trường hải sản ngoài thềm lục địa, và những lệ thuộc lâu dài bởi các quyền lợi và ràng buộc khác.

Có nhiều con đường để dẫn đến một mục đích, nhưng cũng có những con đường chẳng bao giờ đến đích, mà chỉ là đi đến những bào chữa, hối tiếc. Người VN nào cũng mong mỏi cho đất nước quê hương mình được tốt đẹp hơn. Nhưng ngắn dài lâu nay vẫn là câu chuyện quan trọng nhất khi quyết định về hướng đi của một dân tộc.

Sáng nay ngồi uống cafe tự dưng ước gì mình trẻ lại thêm năm bảy chục năm, để nhìn thấy cảng biển quê mình phát triển ra sao. Đúng là mơ ước viễn vông !

Phiếm: Niềm tin

Có một câu nói người Tây phương thưòng nhắc đến đó là "Respect/Trust is not given, it is earned !". (Tạm dịch là : Sự kính trọng/tin tưởng không phải là cho không, mà phải tự kiếm về". Điều đó hoàn toàn đúng. Thế nhưng trong đời sống hàng ngày, lại gặp rất nhiều những trường hợp ngộ nhận. Ví dụ như nhiều vị làm quan chức, có quyền hành, thì nghiễm nhiên nghĩ rằng người khác sẽ kính trọng hoặc tin tưởng mình. Điều đó không hoàn toàn đúng vậy. Cho nên có nhiều trường hợp bị kết án hoặc buộc tội "nói xấu cán bộ" vì những câu chuyện hiểu lầm như thế. Sự tôn trọng là ở chỗ giá trị cá nhân con người và những việc làm của họ, chứ không phải là do chức vụ, quyền hạn, đặc biệt là chức vụ đó không phải do người dân tín nhiệm và chính thức bầu bán lựa chọn. Thiết nghĩ chính quyền và xã hội nên cần thiết suy gẫm lại vấn đề này, để khỏi có những cái nhìn lệch lạc, e rằng không những không sửa chữa được sai phạm, mà còn gây ra sự bất công đối với người dân lành hoặc những thuộc cấp trung thực.

"Nói xấu" nghĩa là hành động dựng chuyện, hư cấu, thiêu dệt, bôi bác, có thành không, không thành có, để hạ thấp giá trị người khác. Còn nếu mình thực sự làm xấu, hoặc nói bậy nói sai, mà thuộc cấp hoặc người dân phản ánh đúng, nói lên sự thật, phản biện vấn đề đúng, thì đó không thể cho là nói xấu được. 

Sở dĩ mình muốn nhắc đến chuyện này, vì mấy hôm nay đọc báo thấy quá nhiều ý kiến phản biện việc quốc hội VN dự luật cho mướn đặc khu 99 năm. Nhưng cũng có người cho rằng nhiều người lợi dụng chuyện đó để "nói xấu" quan chức. Mình thì luôn nghĩ là những câu chuyện quốc gia quan trọng như thế này cần phải rất rạch ròi, minh bạch, không nên nhập nhằng. Nếu không, sẽ dễ dàng tạo ra sự hiểu lầm và làm lợi cho những kẻ cơ hội chủ nghĩa, tham lam tư lợi.

Thứ nhất, thực tế là lâu nay không hiếm những vị quan chức phát biểu vô tội vạ, kiến thức hạn chế, có những sai phạm cơ bản, hoặc mơ hồ, thiếu tính thuyết phục, nên làm cho người dân lo ngại. (Tất nhiên là cũng có nhiều người tài giỏi đúng đắn chứ không phải ý vơ đũa cả nắm). Ví dụ như nói chuyện đặc khu kinh tế, một ông ban kinh tế TW, phát biểu về việc bảo vệ dự luật đặc khu, nhưng lại không hiểu gì về ý nghĩa của "đặc khu", đem so sánh đặc khu kinh tế với những khu như Chinatown, Phước Lộc Thọ ... ở Mỹ. Điều đó làm người dân quá lo lắng về tư duy và kiến thức của người hữu trách. Cho nên nhiều người dân lo sợ quá, phản biện lại, chứ không phải là nói xấu. Hoặc là như một ông quan chức khác phát biểu rất "ngây thơ" là lâu nay không biết người TQ có mua nhà đất ở VN, trong khi ông là trưởng cơ quan hữu trách về vấn đề này, đúng ra phải là người nhận biết điều đó sớm nhất. Còn một số ông khác trong lúc họp QH bàn chuyện quốc gia đại sự, lại ngồi ngủ gục..v.v. Thử hỏi, với những câu chuyện chính mắt thấy tai nghe như thế, thì làm sao người dân không lo ngại? Họ quan tâm, và nói lên sự thực chứ không phải bịa chuyện nói xấu. Thực ra thì đất nước nào lại không có tình trạng này, chỉ là nhiều hay ít. Khác nhau là ở nhiều nơi trên thế giới, quốc hội và các chức vụ quan trọng trong chính quyền là do người dân trực tiếp chọn lựa bầu ra, còn ở một số ít quốc gia khác là do bố trí sắp đặt. Suy cho cùng thì chuyện "nói xấu" "nói tốt" chỉ là chuyện nhỏ, quan trọng hơn là làm sao để thay đổi được ấn tượng tốt xấu và tạo được niềm tin trong lòng người dân. Thiết nghĩ một chính phủ cũng không nên quá lo lắng về chuyện đồn đãi, vì những người có trí khôn chắc chắn sẽ hiểu được đâu là sự thật, đâu là tin đồn. Do vậy điều quan trọng muốn nói đến ở đây là nguyên nhân và sự thật về niềm tin của người dân đối với quan chức và chính quyền trong một đất nước.

Thử nghĩ dăm ba hôm lại đọc được một số phát biểu khôi hài, và những ứng xử trịch thượng của một vài vị quan chức trên báo trên đài, làm sao tránh khỏi chuyện hoài nghi. Ví dụ những câu chuyện như buôn chổi đót, nuôi heo, chạy xe ôm để làm giàu mà cũng nói được, như thế sẽ không bao giờ thuyết phục và tạo dựng được niềm tin của người dân. Mà một khi đã không tạo dựng được niềm tin, thì làm sao người ta lại có thể tin tưởng mà dựa dẫm vào những quyết định hoặc khả năng của họ ? Nếu có chăng, thì cũng chỉ là gật gù bên ngoài vì sợ phiền phức. (Again, trust is earned, not given !). Thời đại hôm nay, dân trí ngày càng cao, không thể cứ coi thường sự hiểu biết của người dân, càng không thể bắt buộc người ta phải nghe theo những điều vô lý được. Tôn trọng trí tuệ người khác cũng chính là tôn trọng chính mình vậy !

Thứ hai, cũng lại là câu chuyện niềm tin. Thử nghĩ tại sao khi nghe đến chuyện cho mướn "đặc khu", là người dân nghĩ ngay đến chuyện cho TQ mướn ? Và tại sao khi nghĩ đến TQ, thì người dân lại lo lắng sợ hãi đến thế ? Chuyện này thì chắc ai cũng hiểu câu trả lời, khỏi cần bàn thảo ở đây. Ông bà xưa thường nói "có lửa mới có khói". Ngay cả những chuyện rõ ràng như ngư dân bị tàu TQ đánh đập hoặc lãnh hải bị TQ vi phạm lấn chiếm, mà báo chí vẫn chỉ có thể dám nói là tàu “lạ” người “lạ”, thì làm sao người dân có thể vững lòng tin ? Mình vẫn luôn nghĩ rằng niềm tin không phải tự nhiên mà có được, và chuyện đánh mất niềm tin cũng không phải là chuyện chỉ xảy ra trong một buổi một ngày. Do vậy, để khôi phục lại niềm tin đối với người dân, thì sự kiện "đặc khu" này chính là một cơ hội tốt nhất để các ngài hữu trách thể hiện cái tư duy, cái tâm, cái tầm đối với đất nước và đồng bào của họ.

Suy cho cùng thì người dân của đất nước nào cũng vậy, họ luôn gởi gắm tâm tư nguyện vọng vào những cấp lãnh đạo và người đại diện cho họ. Có những nơi người dân được quyền bầu bán, có những nơi không được quyền bầu bán. Nhưng điểm chung vẫn là nỗi thiết tha mong mỏi ở các cấp lãnh đạo có những quyết định sáng suốt để dẫn dắt đem lại lợi ích cho bản thân, cho gia đình, và cho đất nước của họ. Tất nhiên càng mong đợi nhiều, càng tin tưởng lớn, thì lại càng dễ thất vọng và bức xúc khi sự mong mỏi đó không được đáp ứng. Khi niềm tin không còn, người dân thường có những nỗi lo sợ mơ hồ, nhạy cảm, và dễ vỡ oà.

Còn nói đến sự nguy hiểm tiềm ẩn và hậu quả của những chính sách đầu tư, xâm lược, tận thu, lợi dụng ý đồ, mưu toan chính trị ..v.v. của TQ đối với những quốc gia khác trên thế giới, đến nay không còn là điều mới lạ nữa. Chỉ cần mở mạng lên, từ những đặc khu Boten của Lào, những "Baoding villages" ở châu Phi,  SEZ ở Nam Á, Sri Lanka v.v.. mọi người đều có thể tự mình nhận định được giá trị hư thực về triết lý đầu tư của chính phủ TQ. Dĩ nhiên ở nước nào cũng có người tốt kẻ xấu, bên cạnh những nhà đầu tư tham lam lũng đoạn, cũng không hiếm những nhà đầu tư đàng hoàng nghiêm túc. Không khéo phân tích rõ ràng lại dễ dàng lôi cuốn vào những bài xích vô căn cứ. Cũng không nhất thiết cứ cho ngoại quốc mướn đất là phải sai bậy. Điều đó còn lệ thuộc vào các điều khoản hoạt động kinh doanh và mức độ kiểm soát chủ quyền đối với từng quốc gia hoặc địa phương. Và càng không phải là cứ mở đặc khu kinh tế thì thành công. Trên thế giới cũng có nhiều đặc khu "tiền mất tật mang", bởi lẽ điều kiện cần và đủ cho một đặc khu kinh tế thành công, còn nhiều yếu tố liên quan khác nữa. Cho nên cũng tuỳ vào cách làm như thế nào, sự lựa chọn triết lý kinh doanh của nhà đầu tư, quan niệm lợi ích chung & riêng của những người điều hành, cũng như các lợi ích ngắn hạn và dài hạn của cả đôi bên.

Lâu nay, quan điểm chung và nổi bật nhất của thế giới về các nhà đầu tư TQ (đa số), là triết lý kinh doanh tiếm đoạt, thiếu tính nhân văn, thiếu sự tôn trọng các quyền lợi dân sinh môi trường tại những nước sở tại. Bởi vậy nên các nhà đầu tư TQ, đặc biệt là những công ty có liên quan đến chính phủ nhà nước, thường có xu hướng đầu tư và "thành công" ở những nước chậm phát triển, thiếu vốn, không tôn trọng bản quyền, tham nhũng, thích hối lộ, chính sách đầu tư còn nhiều kẽ hở…v.v. Đây không phải là một sự kỳ thị hoặc chủ trương bài xích, mà là những hiện tượng thực tế, hoàn toàn có thể kiểm chứng được. Bởi vậy, TQ không hề có một "quyền lực mềm" trên thế giới, cho dù họ sở hữu một nền kinh tế mạnh mẽ như hôm nay. Từ bỏ sự nghèo đói lâu đời của nền kinh tế quốc dân XHCN, để đi lên bằng mọi giá, và trở thành thị trường lao động giá rẻ, phát triển công nghệ gia công cho các nước tư bản phương Tây, chính phủ TQ cũng phải trải qua những mất mát đánh đổi nhất định. Và dĩ nhiên họ cũng nhận ra điều đó, nên cố gắng để thay đổi và khắc phục hàng ngày, để tạo uy thế mới đối với thế giới. Tuy nhiên đây có lẽ là một thử thách khó khăn nhất của TQ bởi triết lý kinh doanh của họ đã lâu đời gắn liền với những nét đặc thù văn hoá nhân văn, và những hạn chế tất yếu bởi cơ chế chính trị ở đất nước họ.

Tất nhiên là thời đại nào cũng vậy, quốc gia nào cũng thế, những yếu tố quyết định dẫn đến hiểm hoạ cho quốc gia dân tộc chủ yếu vẫn là do những người trong cuộc, do những người trực tiếp điều hành đất nước gây ra. Trong đó có sự đánh đổi và lựa chọn giữa quyền lợi đất nước và quyền lợi cá nhân bao gồm lợi ích nhóm. Những lựa chọn đó hoàn toàn lệ thuộc vào tư duy ngắn dài của các thế hệ lãnh đạo. Một đất nước như VN đã từng trải qua bao cuộc chiến, từng bị lấn chiếm, bị đô hộ, bị thiệt thòi, bị lệ thuộc ngoại bang….Chắc hẳn hơn ai hết, người dân VN sẽ thấu hiểu những nỗi buồn thân phận, hiểu được những mất mát, tủi nhục, ám ảnh lâu dài. Và cũng chính dân tộc VN là một dân tộc có nhiều kinh nghiệm sâu sắc nhất trong việc nếm trải những hệ lụy xung đột, mâu thuẫn nội tại chồng chất kéo dài qua nhiều thế hệ cho đến ngày nay, mà nguyên nhân sâu xa được gây ra bởi những đánh đổi vội vàng và tư duy ngắn hạn trong quá khứ.

Tóm lại, dân tộc nào cũng thế, sự lựa chọn sáng suốt ở hiện tại sẽ quyết định vận mệnh tương lai của đất nước trong tương lai. Đó là chuyện tất nhiên không gì phải bàn cãi. Mình cũng luôn hy vọng là niềm tin của người VN hôm nay và ngày mai sẽ tốt đẹp hơn “niềm tin" của ngày hôm qua. Rất mong vậy !

Fort Sumter - Nơi bắt đầu của cuộc nội chiến Civil War

Mãi cho đến ngày nay, những quan niệm "tốt", "xấu" về cuộc nội chiến Civil War (Nam, Bắc) của Mỹ vẫn còn là những đề tài bàn thảo sôi nổi mỗi lúc có dịp nhắc đến. Người Mỹ không tự hào về cuộc chiến này, nhưng họ có dạy về nó trong giáo trình phổ thông như một bài học kinh nghiệm của đất nước. Có nhiều người cho rằng đó là một cuộc chiến vô nghĩa, đáng xấu hổ. Ngược lại, một số người khác cho rằng đó là cuộc chiến cần thiết để tạo ra sự đoàn kết (united), và dẫn đến sự hùng mạnh của đất nước Mỹ ngày hôm nay. Tuy nhiên theo mình cái đáng học hỏi nhất là cách kết thúc chiến tranh và cách giải quyết các mâu thuẫn của đôi bên sau cuộc chiến.

Những đứa bé ở Mỹ luôn được dạy dỗ và ủng hộ thể hiện chính kiến của bản thân. Vì đó cũng là quyền tự do ngôn luận của mỗi con người. Cho nên những đứa trẻ ở xứ này rất mạnh dạn nói lên cảm nghĩ của mình về bất kỳ một cuộc chiến tranh nào. Hôm cuối tuần rồi, mình dẫn con đi thăm Fort Sumter, nơi nổ phát súng đầu tiên khởi đầu cuộc chiến Civil War vào năm 1861. (Fort Sumter là một hòn đảo nhỏ ngoài vịnh của thành phố Charleston SC, một thành phố được mệnh danh là TP đẹp nhất nước Mỹ). Ông nhân viên bảo tàng đang hùng hồn diễn thuyết về ý nghĩa của Civil War và Fort Sumter, thì mấy đứa nhỏ giơ tay xin phản biện, phát biểu quan điểm ngược lại, trong đó có thằng con mình. Tất nhiên là không đứa nào bị “buộc tội”. Nhiều người lớn thấy mắc cười, nhưng người nhân viên bảo tàng rất tôn trọng các ý kiến phản biện đó và trả lời một cách công bằng. Rất chuyên nghiệp !

Thực ra mình cũng đọc và học hỏi được rất nhiều từ cuộc chiến này. Ngoài những bài học về sự kỳ thị phân biệt, tư duy hạn hẹp, tự tôn cực đoan, luôn là yếu tố gây ra chiến tranh, thì có một câu nói mà mình luôn tin là đúng. Đó là "Đằng sau một cuộc chiến, có thể tốt đẹp hơn hoặc tồi tệ hơn, hoàn toàn lệ thuộc vào cách kết thúc vấn đề và ứng xử của bên thắng cuộc". Rõ ràng là sau cuộc nội chiến Civil War, đất nước Mỹ đã nhận ra được những sai phạm, họ thay đổi ứng xử để trở nên đoàn kết hơn và mạnh mẽ hơn.

Môn đăng hộ đối

Cuối tuần rồi, một đám cưới lịch sử đã diễn ra, cả truyền thông thế giới đưa tin. Đó là đám cưới của Prince Harry xứ sương mù và cô gái nguời Mỹ Meghan Markle. Sự rầm rộ lần này không đơn giản chỉ là một đám cưới hoàng gia như trước đây, mà bởi vì những bất quy tắc những ngoại lệ xưa nay chưa từng có của hoàng gia Anh quốc. Harry cũng không phải là đích tôn, Meghan cũng không phải là quý tộc, nhưng đám cưới họ được coi là rầm rộ nhất trong những thập niên gần đây. Dĩ nhiên là bên cạnh những chúc tụng, hâm mộ, hoan hô, đồng tình cho cặp đôi đặc biệt này, thì cũng có những chê bai dè bỉu, dị nghị về bối cảnh và thân phận của cô dâu Meghan Markle.

Nhiều nhà phân tích, kể cả Paul Burrell, cựu quản gia hoàng gia Anh, đã cảnh báo Meghan là tập trung những gì kiêng kị nhất của hoàng gia Anh quốc. Một hôn nhân hoàn toàn không hề theo nguyên tắc "môn đăng hộ đối" xưa nay. Mà đúng vậy, một cô gái lai da đen, người Mỹ, từng ly dị, lớn tuổi hơn chồng, theo nghiệp truyền thông, gia đình bối cảnh ly dị, phức tạp (đến nỗi cha ruột & chị của cô dâu cũng không tham gia đám cưới) ... tất cả đều là vùng cấm của hoàng gia Ăng lê.
Đến ngày cưới, ông cha chồng là thái tử Charles, phải thay thế cha ruột, dìu cô dâu Meghan vào sảnh lễ. Nữ hoàng Anh cho cô dâu mượn vương miện. Mục sư da đen người Mỹ lần đầu đăng đàn tại hôn lễ hoàng gia ..... toàn là chuyện lạ, nên bàn dân thiên hạ & báo đài tha hồ dài chuyện. Chắc vài hôm nữa thế nào Hollywood cũng làm phim về câu chuyện này :-) .

Lâu nay mình vẫn luôn tôn trọng những con người dám vượt qua nghi lễ và thông lệ đời thường, bất chấp thị phi tầm phào để đeo đuổi những mơ ước cao cả và hạnh phúc đích thực. Người ta thường nói những người cá tính mạnh mẽ mới dám đi ngược giòng, mới dám đeo đuổi những thứ không thuộc về cái "norm" (cái thường lệ) của thiên hạ. Nhiều cam go, nhiều thử thách hơn. Đó chính là cái nghiệp & cái giá của họ phải có trong cuộc sống. Nhưng đó cũng lại là những chất liệu cần thiết cho cuộc sống, đi tìm hạnh phúc và thành công từ chính bản thân.

Người VN mình cho đến ngày hôm nay cũng còn nhiều cuộc hôn nhân đi theo sự sắp đặt, mai mối không tình yêu, hoặc tìm kiếm "môn đăng hộ đối" để ở với nhau. Thế mà họ vẫn sống bên nhau cả kiếp, con cái đầy đàn. Cho nên chuyện tình cảm cũng khó nói được, chẳng có gì đúng sai, chẳng ai bảo đảm được điều gì. Cuối ngày, cái quan trọng nhất của hạnh phúc vẫn là do quan niệm cuộc sống và cảm nhận của từng người trong cuộc.

Riêng về quan niệm môn đăng hộ đối, thì có lẽ người VN ta là nặng nề nhất. Thực ra, chưa nói đến chuyện cưới hỏi, yêu đương, mà ngay cả đời sống hàng ngày, quan hệ bạn bè, nhiều người cũng quan niệm "môn đăng hộ đối" như thế. Có nhiều địa phương, gia đình, rất nặng nề. Gặp nhau là hỏi quan hệ xuất xứ, gốc gác ông bà. Lần đầu đến nhà ai, hay về nhà bạn trai bạn gái, đều phải thông qua những câu hỏi sát hạch giống nhau. Ngay cả đến thời này, một số người thuộc thế hệ trẻ gặp nhau, tiệc tùng đình đám, vẫn cứ tự xưng thiệu con cháu ông này bà nọ, giòng dõi tông tích ..v.v. Thậm chí đăng tải luôn lên trên mạng xã hội cho thiên hạ cùng biết. Đăng hết chuyện mình, đăng dùm luôn chuyện người khác :-).
Nhưng đó cũng là lẽ thường, thuộc về văn hoá vùng miền. Dĩ nhiên ai cũng hiểu rằng gốc gác, quan hệ ông này bà nọ, cô dì chú bác, cũng chả chứng minh được điều gì cho giá trị bản thân của họ. Bên cạnh đó thì cũng có những địa phương hoặc gia đình chỉ chú trọng đến giá trị con người, chả cần quan tâm giòng tộc gốc gác, chơi với ai thì biết người đó, thấy hợp nhau thì làm bạn bè, thì nhậu, thì gần nhau, thì yêu nhau, cưới nhau .... đơn giản thế thôi.

Mình thường nói đùa nếu quan niệm lý lịch, gốc gác kiểu VN, thì cỡ ông Jackson, Clinton, hay Obama còn lâu mới làm được tổng thống. Nhưng cũng lạ, có nhiều người ngày xưa đi làm cách mạnh để "xoá bỏ giai cấp", thì hôm nay cưới hỏi cho con lại đòi hỏi "môn đăng hộ đối". Ngay cả ở Sài Gòn hôm nay, nhiều gia đình quan chức được cho là gia đình quý tộc của TP, thì cũng mới hôm nào khai là "bần cố nông" trong tờ khai lý lịch. Có một số người thành đạt vốn là nhờ lý lịch gia đình và quan hệ xã hội nên càng không dám vượt qua cái ải "môn đăng hộ đối". Nghịch lý và buồn cười !
Xưa nay chuyện giàu nghèo sang hèn vốn dĩ chỉ mang tính giai đoạn. Người xưa thường nói "không ai giàu ba họ, không ai khó ba đời". Đó là chưa bàn đến cái giàu sang có được là do đâu ?
Thiết nghĩ, thời thế luôn đổi thay, cái quan trọng nhất của con người vẫn là giá trị bản thân, đạo đức & trí tuệ của từng cá nhân. Đúng ra, gia đình gốc gác nghèo hèn mà giữ được tư cách đạo đức, tài năng và thành đạt, thì càng đáng được quý trọng & tôn kính. Vả lại tình yêu thực sự thì liên quan gì tới hoàn cảnh xuất xứ của họ. Vậy sao phải từ chối người khác vì không "môn đăng hộ đối". Vậy sao nỡ đem cái hạnh phúc của con cháu, hoặc của bản thân mình, để trao gởi và dựa dẫm vào những thứ không thuộc về mình. Liệu có công bằng hay chăng ?

Hoan hô Harry & Meghan. Chúc phúc và luôn tôn trọng những ai tự tạo hạnh phúc bằng chính tình yêu và khả năng của bản thân !

Một bài viết cũ ...

Mấy hôm nay truyền thông Đức và Slovakia sôi nổi đưa tin về phiên toà ở Đức liên quan đến vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh. Ầm ĩ tới mức trong phiên họp báo của thủ tướng Slovakia Peter Pellegrini và bà thủ tướng Đức Markel, cũng nhiều câu hỏi về vụ này được nêu ra. Và ông T/T Slovakia phải đòi triệu lịnh đại sứ VN để điều trần chi tiết sự việc. Có thể có ảnh hưởng rất nhiều đến quan hệ ngoại giao sau này ! 

Nhớ tới một bài viết hồi năm ngoái ....

Phiếm: Đựợc & Mất

Phiếm - Nghề thơ cũng lắm công phu !

Nói chứ phải công nhận là một trong những cái nghề dễ nhất mà cũng khó nhất ở quê ta là nghề làm thơ. Có người làm thơ bỏ túi, tặng chiến hữu bạn bè đọc cho vui. Có người in thành sách nhờ anh em, bà con đọc dùm, bán dùm, không ai mua thì tặng. Có người nghiêm túc hơn, bỏ tiền ra in vài tập thơ, làm đúng quy trình, hợp thức hoá chức danh thi sĩ, nhà thơ, vào hội vào đoàn, để thi thố với thiên hạ. Tuy có chữ là có thơ, nhưng cũng phải tốn công tốn sức lắm mới làm ra một bài thơ vừa ý. Thiên hạ bình riết, rồi như con trùn mà vẽ lắm chân vào, chẳng biết thành ra con gì. Có bài chữ hay ý dở, có bài bàn loạn riết mà lại thành hay. Nhiều người làm thơ, mà độc giả lại khen bài vè hay. Nhiều người đọc vè, thính giả lại bảo thơ hay :-)..... Đúng là nghề thơ cũng lắm công phu !

Bạn bè mình cũng có dăm đứa làm thơ, dở hay gì đối với thiên hạ thì không biết. Nhưng đứa nào cũng thấy thơ mình hay. Mà thi sĩ nào lại chả thế. Có ông thơ hay thực sự, nổi tiếng như cồn. Nhưng cũng có ông thơ hay mà cồn chưa nổi. Có ông làm cả năm bảy trăm bài nhưng chưa gặp thời, nên tên tuổi chưa lên. Cũng có ông năm bảy bài được khen hay, bên cạnh cả trăm bài không ai đếm xỉa, cũng đủ khệnh khạng một đời thi tửu. Có ông dăm ba bài được giải địa phương, còn lại cả bao không được, gác trên dàn bếp, cũng đủ hiên ngang một cõi ta bà. Nhưng quả nhiên đúng vậy, ít có thi sĩ nào tự cho thơ mình là dở. Con cá sẩy là con cá to, nhưng bài thơ dở lại là bài thơ của đứa khác. Cũng có nhà thơ suốt đời chả thèm đọc thơ thiên hạ, chỉ đọc thơ họ, và của "bạn" họ thôi, nên độc tôn. Thiên hạ này có bao nhiều bồ chữ, họ nắm hết. Cao ngạo cỡ Cao Bá Quát là cái đinh gì !
Mà nghề làm thơ dẫu cực nhọc, cũng có cái sướng của nó. Lâu lâu ngâm nga, đọc cho ta, đọc cho người. Có đọc có nghe, là thấy sướng rồi. Được khen lại càng sướng hơn. Bàn rượu nào mà có thơ để bình, cũng vui, cũng uống được nhiều bia rượu hơn là ngồi cãi lộn. Mình cũng có mấy người bạn chuyên bình thơ thiên hạ. Đứa làm giám đốc xây dựng nên ảnh hưởng nghề nghiệp, chỉ nghiệm thu phần cuối rồi hoàn công. Ai ngâm bài thơ nào ngắn dài cũng ráng nhớ được chữ cuối, rồi ngồi "hoàn công" cả buổi miệt mài. Đứa làm bác sĩ, bài thơ có câu chữ nào lạ lẫm "nổi" lên, thì cứ coi như là khối u, đè ra mà mổ mà xẻ đến cùng. Đứa làm lãnh đạo, thì cứ nói chung chung, nôm na là "chữ nghĩa hay, có tiềm năng, ráng phát huy". Đứa làm bác sĩ phụ khoa, thì .... thôi, khỏi nói. Và cứ thế mà bàn loạn, đứa ngược đứa xuôi, tiệc nào cũng râm rang, sôi nổi. Uống xong về ngủ, mai lại quên mất !

Hồi đó quán 81 Trần Quốc Thảo, tài năng dập dìu, thiên tài lỡ vận, thơ văn lai láng (không biết giờ còn không ?). Vài tuần trận đánh lớn, dăm ngày trận đánh nhỏ. Có người hâm mộ mà đến nhậu, có người hiếu kỳ mà đến coi, cũng có người thích coi đấu khẩu lý sự mà đến ủng hộ. Có người phải mua bia mời kẻ khác đến nghe thơ mình, miễn phí mà còn bị trách móc phí phạm thời gian. Thường thì thiên hạ đều vui vẻ thái bình. Nhưng cũng đôi khi đang bàn thơ sôi nổi, bỗng chửi thề um tỏi, bia bay vèo vèo. Thơ văn sợ quá, bên lề nằm im, thin thít. Nhiều độc giả hãi quá, thần tượng sụp đổ, trốn tiệt. Không biết ngày xưa các cụ nhà ta như Nguyễn Du, Nguyễn Khuyến, Đồ Chiểu, Tú Xương, Bà Huyện Thanh Quan, Hồ Xuân Hương ...có bị kiếp nạn này hay không. Còn bên Tàu thì các Thánh Thi, Tiên Thi, Phật Thi, Qủy Thi .... Lý Bạch, Đổ Phủ, Vương Duy, Lý Hạ, Bạch Cư Dị, Vương Bột ... có lên bờ xuống ruộng như thế không nhỉ ?

Đúng ra là từ ngày có internet, email, facebook, mạng xã hội ... nhiều thiên tài ngủ quên đã trở mình thức giấc. Nhiều tài năng tiềm ẩn đã lâu, có cơ hội trỗi dậy mạnh mẽ. Nhân tài như lá rụng mùa thu, từ thơ văn, ca nhạc, triết gia, chính trị gia, đủ cả. Mà rộ lên càng nhiều thì đương nhiên là càng phức tạp. Lời khen tiếng chê, phun châu nhả ngọc, thượng vàng hạ cám tràn lan, bất phân thắng bại. Trong đó, thi sĩ nhà thơ là một trong những ngành nghề khó kiểm tra chất lượng nhất. Không có chuẩn ISO, không quy trình, không chứng chỉ, không bằng cấp, không kiểm định .... Càng không phải cứ làm thơ thâm niên thì được lên chức, làm thơ hay thì bán được tiền, làm thơ nhiều thì được lãnh lương cao ... Dĩ nhiên là có những nhà thơ tài năng vẫn sống khiêm cung ẩn dật. Có những nhà thơ tên tuổi, thì vẫn được săn đón, nhuận bút cao, được nhiều người mê thơ đón nhận. Có người còn lấn sân đi làm MC, đóng phim, thậm chí đi làm lãnh đạo. Cũng có nhiều "nhà thơ" tự nhờ người phổ nhạc thơ mình, cây nhà lá vườn. Lâu lâu nhà chùa nhà thờ, họp trường họp lớp, đem ra hát hò, âu cũng là một cách quảng bá tài năng...

Nhà thơ ở cạnh nhà thờ
Nhà thơ tắt thở nhà thờ rung chuông !

Còn nói về chuyện thưởng thức thơ thì đâu phải ai cũng giống ai. Cũng như mục tìm bạn bốn phương, đẹp xấu tuỳ người đối diện. Có người đọc bài thơ hay của thiên hạ, lại thấy dở với mình. Có bài thiên hạ chê bai lãng xẹt, lại hợp tâm trạng mình, thành ra thấm ý mà hay. Có bài trong sách giáo khoa, nên đành phải thuộc. Có bài vì lãnh đạo khen hay, nên mình phải nhớ. Cũng có bài của người thân bạn bè sáng tác, bỗng hoá hay ngang ..vv.. Nhưng đó là những chuyện bình thường, thơ phú lâu nay vẫn vậy, từ hàn lâm cho đến hàng dân giả !

Mấy hôm nay trên mạng VN ném đá, phun nước miếng, chửi ầm một ông nhà thơ kiêm quan chức hội đoàn thơ văn nào đó, bởi dám chê bai thơ thiên hạ trên Facebook. Mình chưa bao giờ biết, chưa bao giờ nghe, cũng chưa bao giờ đọc thơ ông này. Tuy nhiên, nghe ông phán một câu “Thơ dở trên fây búc là thơ rác rưởi gây ngộ độc hơn cả ngộ độc thực phẩm", thì kể như ông đã cởi truồng mà ngồi xổm trên ổ kiến lửa rồi, có mặc quần vô cũng không còn kịp nữa :-).

Truyền thông trên mạng, hay báo chí VN bây giờ, thường có hai trạng thái phản ứng. Một là thần tượng, ca tụng thái quá. Hai là chống đối, bài xích thái quá. Nhiều người có khi cũng chả cần phải đọc cho rõ, thấy người ca tụng thì mình cũng ca tụng theo, thấy người ta chửi thì mình cũng chửi theo. Từ một vụ án tham nhũng cho đến một bài thơ hay áng văn, từ một nghi án chưa xử của người đương thời, cho đến một người hùng vừa ngã ngựa đêm qua. (Thường thường thôi nhe, không có ý vơ đũa cả nắm). Riêng đụng tới cái vụ thơ văn, thì còn đáng chết nữa. Ông này làm quan chức hội nhà văn mà dường như chưa hiểu hết sức mạnh của những người yêu thương & hâm mộ cái hội của ông ta.
Một đất nước đầy rẫy anh hùng và nhà thơ, cho nên chỉ cần một xúc phạm danh dự nhỏ, một vụ đạo thơ, cắp ý, phán bậy, nịnh đầm ... thì lưng nào chịu nỗi đá. Bây giờ có internet rồi, khác với mấy chục năm trước, chỉ một chút là cả làng đều biết. Mà lâu nay FB lại có câu thơ bất hủ "Ném đá thì phải ném liền tay. Chớ để lâu ngày nó trốn mất vui". Cỡ như "Đương đại quốc sư" Vũ Khiêu còn khiếp, huống hồ là hàng tôm tép chà bông :-) .

Nhưng dẫu bị ném đá ồ ạt như thế, thì ông thi sĩ Phan Hoàng này cũng được cái khác ngon lành hơn. Ít ra là nhờ vậy mà nhiều người biết đến tên ông, tò mò đọc thử thơ ông coi tài ba thế nào, trong đó có mình. Thú thiệt là mới đọc được 2 bài, từ hai tập thơ nổi tiếng nhất của ông ấy, rồi ngưng. Mình vốn dốt thơ mê nhạc. Đọc cho có đọc, chứ hiểu thì điếc đặc rồi, nên định bụng hôm nào về quê, sẽ mua bia đãi mấy đứa bạn già, nhờ nó bình dùm. Đúng ra, cũng không công bằng khi chỉ đọc 2 bài nổi tiếng nhất của ông mà dám bàn đến tài năng thơ phú của một nhân tài, nhưng quả là không có thời gian và không đủ kiên nhẫn. Thoáng qua, thì phải công nhận ông thi sĩ này dùng từ tượng hình dễ cảm ghê, "ngọt từ da thịt ngọt ra ", nghe thấy "mát mẻ" liền. Còn bài nữa thì nghe có "tiếng thì thầm", hoan lạc và thụ tinh, chuyển dạ và sinh nở ... đọc nghe "ham". Thơ cỡ đó hèn chi được làm quan chức. Mà chỉ bấy nhiêu ngôn từ sống động thế, gặp mấy nhà phê bình thơ ở quê mình, thì bao nhiêu bia mới đủ :-) .

Nghĩ lại, mình sống ở nước ngoài nhiều hơn trong nước, may mắn được đi cũng nhiều, nhưng chưa thấy nước nào có nhiều Hội nhà văn, nhà thơ, lại có nhiều người thi sĩ văn sĩ được ăn lương của chính phủ & nhà nước nhiều đến thế. (Có thể là Trung quốc hoặc Triều tiên cũng có, nhưng mình chưa được biết). Cũng chưa thấy nơi nào mà trong giới nhà thơ nhà văn, một trong những giới được cho là có một số kiến thức nhất định, lại có nhiều vụ scandal phê phán, bài xích, tâng bốc, bóc mẽ, quan tâm tới nhau nhiều đến thế. Cho nên nhiều người thường nói VN là đất nước trọng nhân tài, trọng thơ ca, trọng truyền thống văn hoá, có khi chẳng phải là ngoa chút nào !

Tin ai bây giờ ?

Đây là đoạn tin tức nói về người dân Syria khóc trong sung sướng, cảm ơn nước Mỹ đã nã pháo cảnh cáo và ngăn chận thảm hoạ xử dụng vũ khí hóa học đối với dân lành của chính phủ Assad.

Chiến tranh bao giờ cũng thế, đánh giặc mồm, hù doạ nhau, tháu cáy nhau, lên án nhau, rồi cổ động tuyên truyền ... Ai cũng giành phần thắng về mình, thiệt giả khó phân. Nhất là những người dân đen không có cơ hội tiếp cận với những nguồn tin khả tín, càng khó biết chân tướng vấn đề. Ở một số nước thông tin bưng bít như Triều Tiên thì càng tệ hại hơn. Cái gì cho nghe thì nghe, cái gì cho thấy thì mới được thấy.

Hồm tuần rồi, nước Mỹ khẳng định các tên lửa của Mỹ và đồng minh đã "hoàn thành sứ mệnh" cảnh cáo Assad đừng tàn bạo với người dân vô tội, và phá huỷ làm thiệt hại một số căn cứ liên quan đến sản xuất vũ khí hoá học của Syria. Nga thì nói đã ngăn chận được 2/3 tên lửa Tomahawk của Mỹ, còn báo chí Vietnam thì dịch rằng Syria vừa nghe nhạc vừa bắn đạn đạo phá được tên lửa Mỹ. Nghe cứ như những câu chuyện lãng mạn năm xưa, vừa làm thơ vừa đánh giặc, thả diều bắt máy bay đầm già :-).
Mình thì nghĩ thông tin ở quốc gia nào càng minh bạch, thì mức độ khả tín càng cao hơn. Thiết nghĩ Nga mà nói Pantsir S-1 không vô hiệu hoá được Tomahawk thì còn bán cho ai được nữa. Nhưng biết đâu qua vụ này, chú Ủn, Assad ... suy nghĩ lại, trở nên hiền lành hơn thì phước lành cho bá tánh rồi. Một điều rõ ràng là lãnh đạo nước nào mà đem lại đau khổ, tang thương, cho chính người dân của mình, đều không được thế giới đồng tình, và không tồn tại được lâu dài.

Cuối ngày thì ai bốc phét cũng tự biết mình bốc phét cả, nhưng nói vẫn cứ nói, gạt ai được thì gạt. Ai ghét bên kia thì tin bên này, ngược lại ai không thích bên này thì tin bên kia. Còn tin tức có kiểm chứng chưa ? Biết đâu mà kiểm chứng, nghe sao dịch lại vậy, chẳng biết đúng sai. Ai tin ráng chịu. Mà có khi kiểm chứng được cũng chưa chắc có can đảm nói !

Từ ngày có internet, và thuật ngữ "Fake News" của T/T Trump, thì mức độ khả tín của tin tức càng được quan tâm. Các ông lớn truyền thông Google, Facebook, cũng ráng tìm mọi cách để ngăn chận vấn nạn này, nhưng hành trình còn lắm gian nan. Kiểm tra được nguồn tin nhưng chưa chắc đã thẩm định được nội dung. Ngẫm lại thì ông bà ta đã có cái nhìn vượt thời gian khi bảo rằng " Lời đồn sợ người có trí khôn ".

Dù gì đi nữa, hoà bình vẫn là điều mong mỏi của thế giới. Mong được thế, bởi trong chiến tranh nào, thất bại cũng rơi về phía người dân !

Google bỏ ra 300 triệu cho vấn nạn tin giả (tiếng Anh) .

Tình già,

Một người bạn đồng nghiệp vừa mới kỷ niệm 50 năm cưới nhau. Đúng ra thì ông lớn hơn mình nhiều, đã qua tuổi về hưu, nhưng vẫn còn khoẻ mạnh, xin đi làm tiếp tục. Con cái lớn hết, ở riêng, chỉ còn 2 vợ chồng già thủ thỉ với nhau.
Mình rủ đi ăn trưa, chúc mừng. Rồi hỏi ông ta:
- 50 năm qua, cái kỷ niệm nào đáng nhớ nhất, lãng mạn nhất, còn lại bây giờ ? Ông trả lời :
- Không nhớ cái gì lãng mạn nhất, đáng nhớ nhất cả. Nhưng ngồi nghĩ lại thì cứ cái này nối cái kia. Coi như chuyện bình thường mỗi ngày !

Lớn lên ở quê, 20 tuổi có vợ. Hôn nhân vội vàng, gần như sắp đặt, cũng chẳng có thời gian yêu đương lãng mạn gì nhiều, cùng làng cùng quê, biết nhau rồi cưới. Rồi đi lính, bị đưa qua VN mấy năm, về đi học lại. Vợ ở nhà đi làm, đợi chồng về, sinh con, nuôi lớn ..... Không chết chàng trai khói lửa, cũng không chết người em gái hậu phương. Đại khái cũng như bao nhiêu câu chuyện của những người phụ nữ khác. Cũng có những năm tháng sóng gió, những gây gỗ giận hờn, hoặc thăng hoa hạnh phúc như bao cặp vợ chồng bình thường. Có thời gian bà vợ bị bịnh trầm cảm nặng, đuổi ông ra khỏi nhà, chửi bới, đánh đập ông ta. Ông vẫn lặng lẽ cam chịu chữa trị bịnh cho vợ. Hôm nào vợ lên cơn đánh chửi, thì ra khách sạn hay nhà bạn bè ngủ nhờ. Rồi cũng qua, và họ đã sống được với nhau 50 năm !

Nghĩ lại giông giống thế hệ cha mẹ mình bên VN. Có nhiều lý do để họ sống chung với nhau. Ở nhau vì thương nhau, vì nghĩa vợ chồng, vì trách nhiệm, vì con cái, vì dư luận, vì mặt mũi gia đình, vì giòng họ, vì thói quen, vì ngại sóng gió, vì tiện lợi ...v.v. Rất nhiều cặp là mai mối cưới nhau, cha mẹ sắp đặt gả nhau, môn đăng hộ đối. Có bao nhiêu người trong số họ thật sự có những tình yêu lãng mạn, hiểu nhau, đồng cảm nhau mà đến với nhau ? Dĩ nhiên là có, nhưng có lẽ cũng không nhiều lắm. Nhưng cuối ngày thì họ vẫn sống được với nhau, chịu đựng và hy sinh cho nhau cả đời như ông bạn già của mình, con cháu đầy đàn.
Tất nhiên là cũng có những trường hợp thực sự yêu thương nhau, sống với nhau vì tình yêu và luôn cần có nhau, nhưng đó không phải là đại đa số. Mình có ông cậu ở VN, ông bà nay đều trên 90 tuổi. Cưới nhau cả 70 năm, vẫn thương yêu quấn qúit bên nhau. Rất kính phục !
Bên cạnh đó cũng không hiếm những trường hợp đợi nhau mãi cho đến khi về già, mới tìm được tình yêu đích thực của mình, rồi cùng nhau chung sống cho đến cuối đời.

Còn đến thế hệ mình, đa số là yêu đương cuồng nhiệt, bất chấp tất cả. Đại đa số là không đồng ý mai mối, hôn nhân sắp đặt, mà tự mình đi tìm một nửa của mình. Có cưới nhau được không, lại là chuyện khác, cứ yêu, cứ có nhau, cứ lãng mạn, cứ "dìu nhau dưới bóng nợ nần" mà đi. Dĩ nhiên thì cũng có một số ít là không đi theo phong cách đó, vẫn còn đi theo mai mối, sắp đặt. (Đúng sai miễn bàn ở đây. Nhiều ông Việt kiều, ngoại quốc, Đài loan, Hàn quốc, Trung quốc ... về VN cưới vợ. Đâu có hẹn hò yêu đương, hiểu nhau chút nào đâu, thậm chí là ông nói gà bà nói vịt, mà vẫn ở với nhau, sinh con đẻ cái hà rầm).
Cái mình muốn nói đến là chuyện ly dị, ly hôn, chia tay .... ở thế hệ mình nhiều hơn thế hệ trước quá nhiều. Chuyện hôn nhân sắp đặt thì còn có thể hiểu được. Đằng này là tại sao có hẹn hò nhau, yêu thương nhau, có lựa chọn nhau, mà rồi vẫn chịu đựng nhau không nỗi ? Có lẽ tính kiên nhẫn ít hơn, nhiều chọn lựa hơn, dư luận dễ dãi hơn, xã hội dễ chấp nhận hơn, vai trò người phụ nữ khác hơn, tính bình đẳng cao hơn ...? Nguyên nhân chắc là nhiều, nhưng điểm chính là cấu trúc xã hội thay đổi, đa dạng hơn, cuộc sống phức tạp hơn, nhiều áp lực hơn, bình đẳng hơn, nên sự cam chịu, hy sinh để chấp nhận nhau cũng không còn được như thời trước. Dĩ nhiên trong bất kỳ cuộc chia tay nào cũng luôn có những lý lẽ riêng của họ, mà người ngoài không hiểu hết được, không nên phán xét và chen vào.

Cho dù thế nào, cũng xin trân trọng những sự hy sinh, gắn bó nghĩa tình của thế hệ đi trước. Riêng mình thì vẫn tin rằng tình yêu vợ chồng phải cần thiết sự lãng mạn, hiểu nhau, đồng cảm và tôn trọng nhau để tồn tại. Nói tới đây mới nhớ hôm trước có ai kể mình, có cặp vợ chồng VN mới qua Mỹ ở Cali. Ngày Valentine ông chồng học theo phong cách nước ngoài, mua bó hoa hồng và món quà về, chuẩn bị bữa ăn đặc biệt, có đèn cầy, sâm banh, đợi cô vợ về. Cô vợ về nhà, thấy vậy, phán ngay "Bày đẹt, tiền không lo để dành mua nhà, mua xe. Mà cứ lo loãng mạn hoa với hoè , tốn kém ". Ông chồng tiu nghiủ, rưng rưng :-) .

Lâu nay có nhiều người quan niệm rằng tình yêu không có nghĩa là "còn hay hết", mà là "có hay không". Mình thì không đủ khả năng để phân tích sâu sắc vậy, chỉ biết là trân quý những ai đã gìn giữ được hôn nhân, đó là cái hay của cả vợ lẫn chồng. Mình cũng tôn trọng những con người đã can đảm, dứt khoát từ giã những cam chịu của một hôn nhân thất bại, để đi tìm một cuộc sống mới an vui hơn và không hành hạ nhau.

Mà nghĩ lại, cưới nhau rồi thì thôi, cầu yên ổn chung lo gia đình. Chứ còn trai trẻ thì tình yêu phải có được có mất, có thăng có trầm, có vui có buồn, có thương có giận, có hẹn hò, có thất tình, có yêu thầm nhớ trộm .... mới làm cho cuộc sống thi vị, đậm đà chất sống. Nhớ ngày xưa mình cũng là tín đồ thường xuyên của mấy ông bà nhạc sĩ thi sĩ thất tình, trữ tình. Từ Thâm Tâm, TTKH, Nguyễn Bính, Hoàng Cầm, Vũ Hoàng Chương ... cho đến Nguyễn tất Nhiên, Đinh Hùng, Nguyên Sa, Cung Trầm Tưởng... Từ Trịnh Công Sơn, Vũ Thành Anh, Từ công Phụng, Lê Uyên Phương, Ngô Thụy Miên ... cho đến Lam Phương, Trần Thiện Thanh.... Mà hình như là phải thất tình, thì mấy ông làm thơ làm nhạc mới hay, mới chất, mới lâm ly được. Chớ mấy ông nghệ sĩ nhà giàu, chăn êm nệm ấm, quan chức, đại gia, làm thơ làm nhạc nghe chán ngắt. Nhiều ông không có tình yêu mà cố làm thơ tình, đọc cứ như bài vè, học thuộc lòng. Có ông lấy chữ ráng ghép lại ra vần thành thơ, từa tựa nhau, đọc thơ tình yêu mà nghe như báo cáo thành tích !

Nhớ đám bạn bè mình thời đó xa quê, lam lũ, cũng tập tành lãng mạn yêu đương. Cả ngày lãng đãng thơ với thẩn. Có đứa thuộc nằm lòng thơ Du Tử Lê, Nguyễn Tất Nhiên, Phạm Thiên Thư, Đinh Hùng ...nhưng chưa bao giờ có dịp đọc cho em nghe. Có đứa đi tìm hoài một nửa của mình, đến lúc ế độ mới giật mình cưới vợ. Có đứa yêu thầm hoài không dám nói, đợi khi em có chồng, bắt đầu làm thơ thất tình, nên trở thành thi sĩ. Có đứa ngỡ mình thi sĩ, tóc tai bù xù, quần áo lếch thếch, làm thơ tặng em giao hàng đến tận nhà. Bị ông bà già em chửi cho một trận đuổi về. Nhờ vậy, tỉnh giấc Nam Kha, đi làm cán bộ mà giờ ngon lành. Cũng có đứa tự cho mình chí lớn cao thượng, tập trung sự nghiệp, đợi lúc thành đạt mới nói yêu em. Ai dè tới khi thành đạt thì em đã là bà ngoại người ta. Nhưng mà vậy mới vui, nhờ vậy mới có chuyện để nói lúc về già. Hồi đó rời quê, mình cũng mê lắm hai câu thơ của Quang Dũng - "Bao giờ ta gặp em lần nữa. Ngày ấy thanh bình chắc nở hoa". Rồi thoáng vèo một cái đã mấy chục năm trôi qua. Nếu lỡ gặp ai đâu đó, mắt mũi lem hem, chắc gì đã nhận ra nhau. Nên tính ra, phải kính nể cụ Phan Khôi ngày xưa, vẫn tỉnh táo ngon lành, con mắt còn có đuôi khi viết "Tình Già"...
  Đôi cái đầu đều bạc. Nếu chẳng quen lung,
       đố có nhìn ra được?
Ôn chuyện cũ mà thôi. Liếc đưa nhau đi rồi,
       con mắt còn có đuôi...

:-)