Năm Hợi nói chuyện heo

VN ta có cái lệ tết năm con gì nói chuyện về con ấy. Con heo là một trong những con gần gũi nhất, vì nhiều người ngày nào cũng ăn thịt heo :-). À, mà người ngoại quốc thì khác nghen, có nhiều người cả đời chưa biết ăn thịt heo. Không phải là vì lý do tôn giáo, mà có lẽ chỉ là ít ăn nên không quen thôi. Mình có đứa bạn cả đời chỉ biết ăn mỗi thịt gà. Nhưng chuyện này đợi tới năm con gà hãy nói tiếp.

Giờ nói về con heo. Thực ra con heo là con được khen chê nhiều nhất. Ngu như heo, mập như heo, dơ như heo, sướng như heo, lười như heo ...v.v..Trong những năm gần đây, phong trào nuôi heo làm thú nuôi trong nhà ngày càng nhiều, đặc biệt là giống heo của Vietnam (Vietnamese pot-bellied pigs), nhiều người ngoại quốc rất thích, ủn ỉn nhưng lại khôn ngoan. Họ gần gũi dạy dỗ, nên heo cũng khôn, vệ sinh, và hiểu ý người, không đến nỗi bề bộn như heo thịt bên nhà. Còn dân quê ta, thì chủ yếu nuôi heo là để mần thịt. Nghe đồn rằng ngày xửa ngày xưa, cái thời khai hoang vỡ hoá miền Nam, đồng phương Nam sình lầy nhiều nên người ta dùng heo để dẫn đường mà đi. Nên nếu tính đúng ra, thì heo cũng có công khai phá, đừng nên xem thường :-)

Nói chuyện nuôi heo, mấy năm thời bao cấp, cả nước đói nghèo. Nhiều nhà ráng "cải thiện" bằng cách nuôi heo. Nhiều đứa bạn mình đi học về, phải phụ mẹ đi đốn chuối cắt rau để nuôi heo. Hồi mình còn nhỏ cứ đến hè, là Má mình mua một con heo để nuôi ăn tết. Có khi ở nhà nuôi, có khi nhờ người khác nuôi. Tết đến, nhớ hoài, cứ khoảng sáng 29 hay 30 tháng Chạp, là nhờ một ông "đao phủ" Bảy Đáp đến "xử" con heo ăn tết (thiệt là cho tới giờ này mình cũng chả hiểu là tại sao ông nào làm nghề mổ heo cũng có tên là Bảy Đáp). Mình lúc đó cũng tham gia nấu nước sôi, cạo lông ...v.v. Lúc nào làm con heo xong, ông Bảy Đáp cũng có một nồi cháo đậu xanh với huyết ứ, lòng luộc .... ngon vô địch. Ăn xong, ông lấy sợi lạt tre xỏ vô cái nọng heo cầm về, khỏi cần phải trả tiền nong gì. Hồi đó mình cứ nghĩ mỗi lần xuân về chắc nhà ông này toàn là nọng heo. Mà thiệt ra những câu chuyện nho nhỏ như thế lại là rất "quê hương". Đi đâu rồi cũng nhớ mồn một những câu chuyện đó, mình tiếc là thế hệ sau này như con mình, ít có những kỷ niêm như vậy. Con nít xứ Mỹ này mà thấy thọc tiết heo, cắt cổ gà, chắc là sợ khiếp !
Người quê mình ngày xưa có tục lệ cúng cuối năm phải có "đầu đuôi thủ vĩ" (cái đầu và đuôi heo), cái bong bóng heo, và lớp mỡ sa trùm mâm thịt lại. Có lẽ vì thế, dù nghèo mấy cũng ráng làm con heo ăn tết, bởi mua ngoài chợ thì khó tìm đủ bộ đồ nghề. Mà thực ra nói là làm con heo ăn tết, chứ nhiều lúc chỉ ăn bữa đầu và bữa cúng rước ông bà chiều 30 tết là ngán rồi, mấy ngày sau mới ăn lại được. Nhà mình luôn có lệ ăn chay đầu năm, nên cũng ít thịt thà mấy ngày tết. Sau này con cái lớn đi hết, cách sống của xã hội cũng đổi thay, Ba Má mình cũng già đi. Tết về, không còn làm bánh in, bánh thuẩn, bánh bó, bánh mì xốp, mứt gừng, mứt dẻo ... chuyện làm heo ăn tết cũng dẹp luôn tự hồi nào. Tiếc !

Còn nói đến chuyện thịt heo, thì không phải mình cục bộ hay ếch nằm đáy giếng, chứ đi đây đó nhiều, chưa có xứ nào thịt heo ngon bằng ngoài QN. Có lẽ giống heo cỏ, rồi họ lại cho ăn thuần "hàng xách tay", không phải thức ăn công nghiệp, nên thịt ngon & thơm. Ý là còn chưa nói đến công phu bắt phèo non, lựa dồi trường, đánh tiết canh, làm dĩa lòng ... cả một nghệ thuật. Có mấy đứa bạn ngoài quê, ngày nào cũng phải có dĩa thịt luộc mới được. Mình hiểu được điều đó, và dĩ nhiên vợ bạn mình từ ngày về làm dâu, món khéo nhất cũng là luộc thịt :-).

Còn mình lần nào về quê, cũng nhất định phải xuống bến Tam Thương chơi món cháo lòng thịt luộc nóng hổi mới ra lò. Danh bất hư truyền. Lần kia, mình và thằng bạn đi từ SG xuyên đêm về đến quê khoảng 4,5 giờ sáng gì đó, gà gáy, chạy thẳng tới quán. Có ông Tây Canada đi theo nữa. Bà chủ quán nói còn đang nấu nước làm heo. Cả đám ngồi đợi, làm xong mở hàng liền, mặt trời chưa mọc. Lúc trước mình thường làm luôn dĩa tiết canh, ly rượu gạo, cho đời lên hương. Nhưng dạo này đi ăn với mấy đứa bạn, nó cứ ngăn cản mình hoài, dần dà cũng phải từ giã món tiết canh quốc hồn quốc tuý đó. Uổng !
Nhớ có dạo mấy tay phóng viên báo TN, SG thổi phồng món "cháo đùm" dưới Bàu He, làm mình lặn lội về, dậy sớm rủ thằng bạn già đi xuống ăn cho biết. Ngon thì cũng ngon, nhưng nhiều gia vị quá, làm mình nhớ lại món lòng heo xào nghệ mà hồi nhỏ Ngoại mình cho ăn mỗi lúc bị cảm ho. Còn món "thịt heo hai da" của Quảng Đà tuy đồn đãi nhiều, nhưng mình nghĩ là do nước mắm chấm ngon, chứ không phải do thịt ngon.

Nói đến chuyện ăn thịt heo ngày Tết, đúng là mỗi vùng có khác nhau. Bạn bè mình có cả Bắc Trung Nam, nên tết nhất gặp gì ăn nấy, thưởng thức cả thịt heo 3 miền ...:-). Ngoài Bắc thích giò thủ, thịt đông, giò heo bó luộc hơn. Miền Trung lại thích thịt kho Tàu, thịt muối, thịt thả mắm. Miền Nam đơn giản là nồi thịt kho trứng, muốn ăn lâu thì trứng có phủ bột ngoài, không thì cứ thế mà kho đi kho lại, trứng săn dần. Còn cái món giò heo hầm măng khô mà mình khoái khẩu, hình như nguyên thuỷ là truyền thống của miền Bắc nhưng bây giờ thấy nhiều nơi cũng thích làm, ăn ba ngày tết cho đỡ ngán. Nói chung món nào cũng chuẩn bị công phu, nhưng vậy mới làm cho ngày tết có cái đặc thù của nó, một thứ văn hoá truyền thống rất đáng ca tụng và giữ gìn. Nhà Ba Má mình ở Lâm Đồng, dân ở đó cũng như hợp chủng quốc Hoa kỳ, đủ thứ sắc dân, từ Kinh đến Thượng, Bắc Trung Nam đủ cả, nên thức ăn vùng miền cũng có phần pha trộn chút ít. Vào mùa xuân thì Lâm đồng bao giờ cũng se lạnh, từ Bảo Lộc, Bảo Lâm, Di Linh, Đức Trọng, Tùng Nghĩa, Đơn Dương, cho đến Đà Lạt .... đâu đâu cũng lành lạnh, nhiều hoa trái, nên càng làm tăng cái không khí giao mùa của tiết xuân và những món ăn cũng thêm phần đậm đà ngon miệng.

Một món heo nữa mà mình cũng ghiền là "heo cặp nách" Tây Bắc. Mình có thằng bạn rất thân, có mở hãng xưởng tận vùng Lào Cai. Lần nào mình ra đó, nó cũng hú mấy nhân viên làm con "heo cặp nách", anh em cùng nhậu. Thực ra heo cặp nách chỉ là những con heo đen nhỏ, nhưng mỗi vùng gọi khác nhau. Ngày nay loại heo này cũng bị lai tạo nhiều, khó nói là thuần chủng hay không. Vùng Tây Nguyên miền Nam cũng có nhiều. Quê mình, người dân tộc trên Ba Tơ, Minh Long, Sơn Hà ...cũng nuôi đầy. Chạy nhảy rông, ăn rễ cây, ăn khoai ăn củ trong rừng, có khi được cho ăn thêm bắp, sắn. Nên cũng thuộc loại "organic", thịt thơm ngon, ít mỡ. Còn tên gọi của "heo cặp nách" thì đi từ Hà Nội lên Lào Cai, người ta đã gọi khác nhau rồi. Trong Nam thì gọi là heo mọi (tên này giờ ít xài vì có vẻ xúc phạm đồng bào dân tộc), heo tộc, heo "rừng", heo đen, heo thả rông ... Đa phần là nửa hoang dã nửa thuần chủng, kết hợp nuôi. Còn đi nhà hàng thì chưa biết à, cũng không loại trừ khả năng các nhà hàng ở thành phố thường chơi hàng giả hàng nhái, không phải "heo cặp nách" chính chủ.

Nói đến chuyện ăn heo cặp nách trên Lào Cai, thằng em của bạn mình nuôi cả đàn thả hoang trong rừng. Khi cần kêu nhân viên gõ kẻng dụ về. Làm chớp nhoáng ra mấy món liền, riềng mẻ thơm phức . Nướng, luộc, dồi, giả cầy, rựa mận .... đủ món ăn chơi. Ngồi giữa bốn bề núi rừng, gió cây xào xạc, khuya xuống cá Trắm ăn đá ăn ốc rồn rột, nghe rợn người. Rượu thì toàn là táo Mèo chính tông, lâu lâu có thêm rượu ngâm hoa Anh Túc (hihihi), uống như thổ dân, mà không say mới là lạ. Mình lần nào lên đó cũng gục tại chỗ, mà mấy đứa bạn mình cũng chẳng khá hơn chút nào. Vậy mới vui, mới đáng nhớ, mới "tình thương mến thương". Hồi nhỏ mình cũng rất mê truyện của Hoàng Ly, chuyên viết về miền núi rừng sơn cước. Lớn lên mỗi lần về nhà ở Lâm Đồng, vô Cát Tiên, lên Đạ Tẻ, vô Đạm Ri, đèo Chuối, đèo Bảo Lộc, cũng núi rừng cũng sương khói mịt mờ. Nhưng so với núi rừng vùng Tây Bắc thì còn hiền lành hơn nhiều. Còn nói về uống rượu mà ngồi trong quán, nhà hàng máy lạnh, rượu tây bia ngoại ... thì cũng có cái hay của nó, nhưng chủ yếu là giao tế xã giao, gặp mặt cho tiện. Chứ muốn sảng khoái thực sự thì phải nên uống rượu giữa rừng núi bạt ngàn như vậy. Sương lạnh đá núi, tiếng chim kêu vượn hú, rượu đế ngâm táo Mèo, ngâm rễ cây rễ củ, rau rừng lá rẫy. Ngồi giữa trời, không vướng bận tầm nhìn, không nghi lễ, không giữ kẻ, hút thuốc vô tư, uống lát chạy vô rừng thăm cây thăm cỏ, ngắm trăng ngắm suối... thì còn gì bằng. Tiếc là uống hoài tới giờ mà vẫn chưa gặp được cô Nữ tứớng miền Sơn cước (Giặc Cái) của nhà văn Hoàng Ly :-) .

Hôm mùa hè năm rồi về VN, có ông anh biết mình thích món "heo cặp nách", đặt hàng làm tận Tây Ninh đem về. Rồi anh nấu nướng rất công phu, hừng hực giữa cái nóng mùa hè SG. Rượu táo Mèo, nếp cái hoa vàng đủ cả. Nhưng thấy anh em làm cực quá, ngại, ăn cũng thấy mất ngon. Mình đề nghị lần sau ra quán cho tiện :-). Thực ra, khi nói về ăn uống, tổ chức nhộn nhịp cho hào hứng sôi động, chứ để thấy ngon thì cũng có nhiều yếu tố khác trong đó. Đúng nghĩa vui là chính ! Một số nghiên cứu của tạp chí Mỹ gần đây cho rằng thành công trong các thương hiệu nhà hàng, yếu tố thức ăn ngon chỉ đứng hàng thứ 3. Thứ nhất và nhì thuộc về "style", và không khí & môi trường. Với mình, quan niệm ăn uống quan trọng nhất là không khí thoải mái, anh em bạn bè vui vẻ, thì ăn món gì cũng thấy ngon. Từng tuổi này, từng nhậu nhẹt bao nhiêu món ngon món lạ khắp nơi, cái ngon nhất trong bàn ăn, bàn nhậu vẫn là không khí bữa tiệc, hào sảng, hoà đồng với nhau.

Giờ nói đến công lao của ngưòi nuôi heo, thực ra không dễ chút nào. Mình có ông bạn người Mỹ có nông trại nuôi heo ở cùng tiểu bang. Hôm bữa, rủ mình xuống chơi, mới biết đâu là khó nhọc công phu dường nào. Coi cách nuôi công nghiệp ở Mỹ xong, mới hiểu tại sao dân VN nuôi heo mà không xử lý môi trường đúng mức gây ra ô nhiễm hoài. Chi phí cao mà đòi hỏi sự giám sát của cơ quan chức năng cũng nhiều. Cho nên dân quê mình rồi cũng thấy thoải mái hơn với nền kinh tế gà thả vưòn, heo nuôi chuồng, trồng chuối nuôi heo ... chăn nuôi nhỏ lẻ là vậy. Người dân chăn nuôi ở VN vì không có kế hoạch cụ thể, lại không được hổ trợ đúng mức của các ban ngành về thông tin cũng như chính sách, nên rủi ro rất lớn. Lâu lâu lại thấy giá heo rẻ mạt, nông dân khóc ròng. Các đoàn thể ban ngành lại có dịp kêu gọi làm người hùng cứu heo. Xong, vài ba tháng sau lại tái diễn, đã bao nhiêu năm rồi, vần điệp khúc ấy. Mùa xuân bây giờ nông dân nuôi heo, trồng rau, trồng hoa, trồng cafe ... như nuôi trái bom nổ chậm, cứ phải nhờ ông Địa ông Thần tài phù hộ !

Nói chuyện nuôi heo mới nhớ, hồi còn sinh viên mình có thằng bạn, nhà ở gần trường Sĩ quan Thủ Đức cũ. Gia đình hắn rất nổi tiếng ở Thủ Đức, mấy anh em rất tài hoa, đàn, trống, kèn, piano ... chơi được hết, đủ cả băng nhạc. Lâu lâu rủ cả đám xuống nhà chơi, biệt thự hẳn hoi, hát hò thổi kèn đánh trống um trời. Mấy anh chị em nó đều sinh viên cả. Cô em gái út chơi piano cho nhà thờ rất dễ thương, học Nguyễn Hữu Huân, đứa nào cũng lóng ngóng, nhưng cô ta chả thèm để ý đứa nào. Nói chung là người bạn mình lúc đó rất bảnh. Nhưng lúc rảnh là lấy xe Datsun ( 4 bánh) chở heo nọc đi thả đực, vì nhà hắn có trại chăn nuôi lớn từ trước 1975, sau này được cho là "tư sản". Dạo đó hắn phải lao động phụ giúp cha mẹ vì thời buổi kinh tế khó khăn rồi. Lúc không đi học, không đi chơi nhạc, thì đi thả heo nọc. Lúc đó mình khâm phục nó lắm, vì nghĩ nếu tụi mình chắc sẽ mắc cỡ. Nhưng không, hắn rất tự hào về công việc đó. Lâu lâu uống cafe còn nghe nó say sưa kể về các ngón nghề thả đực, chịu đực .v.v... cũng công phu ra phết. Có lần nó thả đực trúng nhà cô gái mà nó đang yêu, đang theo đuổi. Nó rất thích cô này. Chỉ có lần đó mình thấy nó trầm ngâm, rồi cũng không biết cuộc tình đó sau này ra sao ?

Mùa xuân năm heo, sáng nay bà xã lại cho ăn thịt heo kho hột vịt, bánh chưng, dưa món. Ngán quá, tự nhiên thèm dĩa thịt luộc quê nhà. Nhớ tới thằng bạn già, lâu quá chưa lên núi nhậu heo cặp nách với nó. Xuân này bận rộn quá rồi, chắc lại phải hẹn Xuân sau thôi. Mà sang năm là năm con chuột, chả nhẽ lại về nhà hắn dưới Châu Đốc mà nhậu chuột đồng nướng lu ? Có lý !

Tản mạn chiều cuối năm

Hôm qua, nhiều tiểu bang miền trung nước Mỹ đã phải vất vả đối chọi với một cơn lạnh kỷ lục, mấy chục độ âm. Nhiều thành phố, chính phủ và cơ quan thiện nguyện tìm cách giúp đỡ những người vô gia cư và những gia đình khốn khó có nơi tạm trú ấm áp hơn. Một người vô danh tại Chicago đã thanh toán tiền khách sạn dùm cho 70 người vô gia cư trong nhiều ngày. Không ai biết thông tin gì về con người ấy. Nhiều người thắc mắc họ là ai. Đó là những tấm lòng vàng vô danh trong cuộc sống đời thường. Và câu chuyện đấy cũng không phải là một chuyện hiếm hoi trên đất nước này, hàng ngày vẫn có nhiều đóng góp thầm lặng khác, chẳng cần phải tên tuổi hay sự hồi đáp gì cả, mà chỉ mong cho xã hội ngày mỗi tốt đẹp hơn .....

Trong khi đó, nửa vòng trái đất bên kia, trời vào xuân, không khí ngọt ngào ấm áp. VN chuẩn bị đón Tết dân tộc. Sân bay, ga tàu, phố xá tấp nập, kẹt cứng. Người vui kẻ buồn. Người mong mỏi chờ đợi, kẻ đôn đáo lo toan. Nụ cười hớn hở của người Việt Kiều bước xuống sân bay, và giọt nước mắt của người con gái co ro trong gác trọ không tiền về quê đón tết, có cái chung mà cũng có cái riêng. Đó là những mùa xuân khác nhau trong cuộc sống đời thường !

Đã qua đã tới đã về
Tết từ bao bận tết đề huề đi
Đi về đi ở đi đi
Đi là đi biệt từ khi chưa về
(Bùi Giáng)

Ừ, lâu nay chuyện đi, về, tưởng chừng như rất ư là đơn giản trong thời đại này, nhưng thực ra không phải như thế. Thời sinh viên, mình đã từng ở lại ký túc xá cho đến chiều 30 cùng với những người bạn không về quê được. Cũng mới mấy năm trước đây, tối 30 Tết, mình có dịp gặp gỡ với nhiều người ở trọ khu bờ kè Kỳ Đồng, tha phương không về quê được. Hai thời điểm cách xa nhau, nhưng nỗi buồn giống nhau, cũng nhớ, cũng thương, cũng mong, cũng chếch choáng để quên đi một cái tết không vui ...

Còi khuya vọng mãi tiếng ngân
Lao đao núi thẳm cây gần tương tư
Tha phương đã réo mong chờ
Con tàu luân lạc đêm mờ còn say
Rượu ngon chở mấy toa đầy
Bánh xe muôn dặm còn ngây hương rừng
Giữa đêm cây núi chập chùng
Non sông chếnh choáng biết dừng nơi nao!
(Vũ Hoàng Chương)

Chiều cuối năm, về lại Kỳ Đồng, về lại Dòng Chúa Cứu Thế ... chỉ đơn giản là để nhớ đến một người bạn cũ đã mất. Chiều 30 cuối cùng trước khi rời VN, mình và hắn xin người chủ quán cho ngồi vỉa hè uống rượu đến tận Giao Thừa. Vẫn như cũ, hắn đọc thơ Nguyễn Bính, Quang Dũng cho mình nghe. Vẫn như cũ, hai đứa say sưa nói về Eric M. Remarque, về Chiến Hữu (Three Comrades), về Tình yêu & Vực Thẳm (Arc de Triomphe), về những ly rượu Calvados "huyền thoại", để rồi cả đêm nốc cạn từng ly đế Gò đen đợi chờ tết đến !
Ngày đó mỗi lúc lang thang, mình lại nghĩ đến Vũ Hữu Định. Thích thơ ông hơn, có lẽ tìm thấy ở đó môt sự đồng cảm. Nhớ hoài bài thơ ông viết cho bạn ngày tết:
.....
Duận ơi ! cuộc sống có bao giờ dễ nhớ
Ai có bạc chi mình cứ níu xóm làng
Tau vẫn nhớ hoài năm tháng lang thang
Mầy cứ nhắc làng quê Nam Phổ Hạ

Năm năm rồi tau giậm chân tại chỗ
Cũng thèm đi nhưng đi để mà về
Ta đã từng lang bạt
Nên hiểu hồn quê
Ôi cái hồn quê ngày tết
Nó cứ dật dờ hành mình dở chết
Ăn không ngon mà ngủ cũng không ngon
Trong thơ mầy khao khát quê hương
Hoà bình lại xa mất Huế

Thôi thì ở đâu cũng vậy
Con chim còn biết tập quen với lồng
Con cá còn tập quen với chậu
Con người cũng phải tập long đong ...
(Vũ Hữu Định)

Chạnh lòng ! Chạnh lòng mỗi khi xuân về. Chạnh lòng nghĩ đến bao nhiêu người đang có một mùa xuân khác. Thời đó có những người tự nguyện bỏ xứ ra đi để tìm đất sống, nhưng cũng có người bị bắt buộc phải rời khỏi nơi chôn nhau cắt rốn của họ. Mỗi độ xuân về, đau đáu những nỗi lòng bên kia bờ đại dương mờ mịt, những ánh mắt thiết tha mong đợi từ những vùng kinh tế mới xa xăm, những ly rượu đắng nghét từ gánh hàng rong vất vả tha phương cầu thực, những cái nhìn u uẩn tuyệt vọng từ trại tù tận vùng biên giới heo hút buốt giá, những tờ thư mỏi mòn của người bộ đội biển đảo hay từ nước bạn xa xăm...v.v...đều có chung một nỗi lòng trắc ẩn. Trong đó có cả những ước mơ đơn giản nhỏ nhoi của những đứa trẻ học sinh nghèo lên thành phố học, những thanh niên mới lớn lên tận rừng thiêng nước độc "nghĩa vụ lao động", xẻ rừng đốn gỗ, xây dựng quê hương. Nhưng không phải chỉ có lời nhắn nhủ, hoặc nỗi lòng thổn thức của những đứa con "Xuân này con không về", mà còn rất nhiều giọt nước mắt của những người cha người mẹ khóc con. Những đứa con không bao giờ trở lại, những người vợ mất chồng, nhưng đứa trẻ mất cha. Có đứa vĩnh viễn nằm lại dưới đáy đại dương, có đứa mất tích trong rừng sâu thẳm, có đứa chết trong trại tù, có đứa ngã xuống ở Gạc Ma, có đứa nằm lại ở Tây Bắc, và có cả những đứa bỏ xác trên xứ người vì "nghĩa vụ quốc tế"... Có những người cha khắc khoải mong ngóng tin con, có những người vợ ngày đêm dõi mắt đợi chồng. Có những nhu cầu tưởng chừng vô cùng đơn giản như manh áo mới ngày xuân, nồi thịt kho, chén cơm không độn khoai ... lại trở thành ước mơ vời vợi. Nhưng đó cũng là mùa Xuân, những mùa Xuân khác !

Ngày mai lại tiết Xuân
Từ đầu rừng cuối biển
Qua trùng dương mấy bận
Chúng ta dù cách biệt
Cùng chung một mùa Xuân
Cùng chung một thế kỷ
Cùng đau khổ vô ngần ...
(Quang Dũng)

Và ngày đó qua rồi. Hôm nay đất nước đã đổi thay. Mùa xuân cũng khác đi, đầy đủ hơn, vui nhộn hơn, dĩ nhiên cũng ít nhọc nhằn hơn. Nhưng bao giờ cũng thế, xã hội luôn có quy luật hai mặt của nó. Mặt trái hôm nay cũng đa dạng hơn, nạn tham nhũng nhiều hơn, phạm pháp bắt bớ nhiều hơn, lạm dụng chức quyền nhiều hơn, đạo đức xã hội tha hoá hơn, con người chạy theo vật chất, vô cảm hơn. Khoảng cách tầng lớp xã hội ngày nay cũng cách xa hơn. Người giàu không hiếm, nhưng những người nghèo khốn khổ trong xã hội cũng nhiều. Người ta có cảm giác đất nước giàu có hơn, nhưng chính vì điều đó càng làm cho những người nghèo, buôn thúng bán bưng, công nhân, nông dân, phải vất vả hơn nhiều để tồn tại trong một xã hội có khoảng cách vật chất quá cách biệt.

Nhiều lần được gặp gỡ chuyện trò cùng một số người VN, du học sinh cũng có, VK cũng có, trong nước cũng có. Ai cũng nói có nghe, có đọc về những người dân khốn khổ ở quê nhà, nhưng thực ra ít có người tận mắt tiếp xúc và thấy được nỗi khổ sở lo toan của họ trong mỗi dịp xuân về !

Rồi tôi lớn đi vào đời chân bước
Cỏ mùa Xuân bị dẫm nát không hay
Chợt có lúc hai chân dừng một lượt
Người đi đâu, xưa chính ở chỗ này.
(Bùi Giáng)

Hôm nay, chiều cuối năm. Lại một mùa xuân sắp đến. Nghe nói sân bay TSN năm nay đông nghẹt người về, nhiều nhất lâu nay. Kiều hối gởi về quê hương lên đến mức 16 tỉ Mỹ kim. Tự nhiên nghĩ đến những mùa Xuân khác mà mình đã trãi qua. Nhớ người bạn cũ, nhớ những câu thơ xưa đã một thời ám ảnh .....

Em trải áo trên hoa rừng man dại
Ðể hoa rừng nước cuộn biết yêu nhau
Nhưng nước cuộn xóa đời ta trên bãi
Ðể hoa rừng phong nhụy với ngàn lau.
(Tuệ Sỹ)

Không biết ngày mai trời có trong
Đường xa xa nắng có mông mênh
Đêm đêm mơ thấy làm khăn gói
Để sớm mai rồi vẫn quẩn quanh
(Quang Dũng)

Mấy hôm nay, mình được tặng mấy đòn bánh tét bánh chưng, đã ăn tết sớm rồi :-). Có người hỏi mình xuân về mong gì. Chỉ cầu mong một đất nước an lành hơn, cơ chế xã hội văn minh dân chủ hơn, con người tôn trọng nhau hơn. Những thứ cần thay đổi sẽ thay đổi, những người tham lam ít tham lam hơn, những người tham nhũng biết nghĩ cho người khác hơn, và quan trọng nhất là những người hữu trách biết nghĩ cho đại cuộc hơn. Bên cạnh đó cũng mong ước những người có mùa Xuân an vui hạnh phúc nên dành chút thời gian nghĩ về những con người ngoài kia đang có một mùa Xuân khác không may mắn, để cùng sống với nhau tử tế hơn !

Một thời mây biếc đã trôi qua ,
Nay tưởng cây vàng lại nở hoa .
Em chẳng mơ gì, tôi chẳng nói ,
Đôi hồn không biết có nhìn xa ?
(Đinh Hùng)

PN
Chiều 27 Tết 

Niềm tự hào: BT Học ở Mỹ về !!!

BT giáo dục của một đất nước có dân số đứng hàng 15 trên thế giới (nhiều hơn cả nước Đức). Gương mặt đại diện cho ngành giáo dục VN & khả năng diễn thuyết trước đám đông - không phải là quần chúng nhân dân.
(Diễn đàn giáo dục thế giới 2019)

Phiếm: Dân dã mà ngon ....

Bữa nay nói chuyện ăn uống chút. Hôm đầu năm rồi, ghé nhà bà chị đồng hương ở Florida. Ngồi ăn cơm mà cứ nghĩ như là đang ở VN, toàn món quê nhà. Nước mắm ớt tỏi thì chơi toàn tỏi Lý Sơn, tỏi một. Gà thì gà thả vườn đem vô luộc, rau thơm ra vườn hái, rau tiến vua thì đem thẳng từ VN qua. Bánh tráng thì chơi đúng hàng bánh tráng QN, do chính chủ con cá bống sông Trà mua. Còn dưa cải muối thì y chang trong cái lu, rau tự trồng. Khuyến mãi thêm dĩa gỏi thanh trà (bưởi), mấy trái vả .... :-) . Đúng là đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt !

Hồi mình ở bên châu Âu, thường về Metz (một thành phố cổ của Pháp gần Luxembourg - Lục xâm bảo) ăn cơm Việt, cháo vịt ... Có quen mấy gia đình qua đó từ 75, mà tới giờ vẫn chơi toàn món Việt thuần túy canh chua cá kho, thịt kho tàu dưa giá, cháo vịt mắm gừng thì đúng điệu con cào cào. Nhưng bên Mỹ thì còn dữ dằn hơn nữa, nhiều người VN qua đây ba bốn chục năm vẫn chưa quen món tây, cứ món quê hương mà mần, đem theo cả cái bếp Việt hồn Việt đi tận chân trời góc bể. Cái gì có thể hội nhập được, nhưng hủ mắm tô phở, canh chua cá kho thì chắc là còn lâu. Nhiều khi kho mắm kho cá thơm lừng cả xóm. Nhiều vị đi làm, đem theo mắm, dưa chua, cá kho .. vô cafeteria của hãng, bắt "đế quốc" phải chịu đựng cho biết mùi. Cũng có thể nhờ "bất khuất" vậy mà khó mất gốc, Tàu cũng không đô hộ được, ngược lại còn có thể "đánh thắng 2 đế quốc" nữa :-).

Có năm nào đó, lâu lắm rồi, thấy ông nhạc sĩ/hoạ sĩ TC viết bài "Bếp Việt trên đất Mỹ" trên báo SGTT, đa phần nói về xứ California. Ngồi uống cafe, mình thắc mắc hỏi "anh có đi Vẹc-xây New Orleans" chưa ? Ổng nói - Chưa. Thực ra thì bếp nào cũng là bếp, nhưng mỗi nơi có cái tuyệt vời khác nhau. Đã lâu rồi, mình chưa trở lại New Orleans. Thời đó trẻ trâu, thường đi lễ hội Mardi Gras dưới New Orleans. Lúc nào cũng ghé làng Vẹc xây thăm ... quê hương. Đầu làng, quán cafe thì đã có cải lương, bolero rỉ rích rồi. Dọc đường cũng có chợ chồm hổm ngoài trời, còn đồ ăn thì thôi khỏi nói, món gì chả có. Rau đay, bạc hà, mồng tơi, rau muống, khổ qua ... tươi rói. Cá thịt cũng vậy, bê thui, dồi lòng, tiết canh, phèo phổi, nghêu sò, ốc, hến.... toàn đặc sản tươi sống, đủ hết. Có mấy gia đình quen gốc từ Phước Tỉnh, Hải Sơn qua, kho cá om riềng, canh cua rau đay ... thuộc loại nhất nhì thế giới, giờ nói còn thèm. Nhậu thì thôi, mát trời ông địa, bia đa phần chỉ bán két 24 lon. Nhớ có ghé nhà thờ chơi, gặp ông cha xứ kể, nội tiền bán lon bia recycle hàng năm của giáo dân thôi cũng không phải dạng vừa. Tối thì sòng bài xóc dĩa vui chơi từng bừng, có bảo vệ đứng gác hẳn hoi. Khuya có mướn cả "nhân dân tự vệ" canh chừng làng xóm :-) . Nghe như đùa mà có thật. Nhớ có lần uống cafe nghe bolero phê quá, ngồi lâu đi ra, kính xe bị đập mất hết đồ trong xe, gọi cảnh sát vô lập biên bản. Cảnh sát nói - chuyện này gặp hoài !
Thời đó, đầu thập niên 90, người Việt còn ít, mà Vẹc xây đã hào hùng như vậy, không biết bây giờ ra sao ? Cũng có thể bây giờ lại phát triển hơn, không còn được "quê hương" như trước nữa. Định hôm nào bay xuống lại một chuyến ăn cháo lòng tiết canh, khỏi về VN cho xa. Nhưng ngoài đặc sản là làng VN chính hiệu Vẹc xây, thì ở New Orleans cũng là nơi sinh sản ra nhạc Jazz và có cafe Du Monde & bánh tiêu Pháp nổi tiếng nghen, đặc biệt nữa là Mardi Gras và Crawfish nữa. Nghe nói từ sau cơn bão kỷ lục Katrina thiệt hại nặng nề, ngành nghề đánh bắt hải sản cũng không còn thịnh như xưa, bà con VN ở Louisiana cũng dọn đi nhiều, về các vùng lân cận như Houston TX, nên có lẽ bây giờ cũng vắng.

Ngày nay thì người VN trên thế giới quá nhiều. Âu, Á, Úc, Mỹ .... gì cũng có, kể cả châu Phi. Quán ăn siêu thị cũng đầy, mắm gạo, bún phở, sơn hào hải vị, loại gì cũng có. Bên Mỹ thì mấy vùng người VN đông như Nam Cali, San Jose, Houston, Dallas, Atlanta, Arlington D.C ... đầy rẫy món quốc hồn quốc túy. Nhớ lại mấy năm đầu về thăm nhà, Má mình cứ cho ăn rau muống, ăn cua ghẹ. Hỏi sao vậy, Má mình nói có mấy người Việt kiều trong xóm về đây thích ăn cua ghẹ đồ biển, và nói bên Mỹ rau muống qúy hơn vàng. Mình không giải thích được, nên thường nói đùa "Tại họ về VN chỉ uống nước suối thôi, còn con uống rượu gạo mà". Sau này Ba Má mình qua Mỹ rồi về lại, biết, không cho mình ăn mấy món đó nữa. Nói đơn giản là nước Mỹ rộng lớn, chắc cũng tùy vùng miền thôi, chứ cũng có nơi rau muống, khổ qua, bí bầu ... nhiều quá, phải cho bớt bạn bè, nhà chùa nhà thờ, để khỏi hư. Cua ghẹ thì mua ăn từng bushel (thùng cỡ hơn 100 con). Nói chung, đồ biển bên Mỹ đa phần là rẻ hơn bên VN, lại an toàn hơn. Tuy nhiên có những món không giống, không hợp gu, không hợp khẩu vị, nên với người Việt là không đâu ngon bằng quê nhà. Đại loại là tâm lý "Nắng nơi đây cũng là nắng ấm . Nhưng ấm sao bằng nắng ấm quê hương" :-).

Nhưng phải nói cho dù trời tây có đầy đủ sơn hào hải vị gì, món ngon vật lạ gì, thì vẫn thiếu những món dân dã quê nhà. Mà mình thì thuộc hàng dân giả, ghiền món dân dã, nên mỗi lần về VN là cứ tìm món dân dã mà ăn cùng dân giả :-). Còn ra nước ngoài, lâu lâu gặp đồng hương VN rủ ăn mấy món nhà quê là nhất định không từ chối. Từ lẩu mắm, bún nước lèo, mắm lóc, cơm cháy khô cá dứa, tiến vua điên điển đông lạnh .... cho đến cá nục hấp cuốn bánh tráng, rau lang luộc bông bí chấm mắm cá cơm, cá trê nướng mắm gừng, canh cau rau đay, cà pháo mắm tôm, giả cầy, ăn hết. Mà đừng nghĩ món dân dã là lúc nào cũng dễ làm nghen. Nhiều ông VN ta cũng cầu kỳ lắm. Nhớ có ông anh quen, nhà thơ nổi tiếng, lần nào ghé chỗ mình bên SG uống rượu, cũng đòi cho được món dân dã cà pháo, rồi cắt đôi ra, tỉ mỉ lấy hết hột, rồi mới ngồi nhâm nhi với rượu vang. Đúng là đông tây trùng phùng. Còn mấy ông quê mình, dân dã món cá kè nướng thôi, cũng lựa cho được con bụng bự, mùa ruốt, nướng xong ăn cái bao tử đầy ruốt, giống như trảm mã xà bên Tàu. Miền Tây cũng vậy, nội cái bộ lòng cá lóc, chùm trứng rùa thôi.... muốn làm cho ngon là cũng phải có số má, chứ lơ tơ mơ là làm không xong đấy. Còn lên vùng Tây Bắc, nhìn họ làm heo cặp nách, dồi lòng, rựa mận giả cầy thì mới thấy công phu. Mà ăn uống thì thực ra chỉ là theo khẩu vị và thói quen vùng miền, không có gì là đúng sai, chỉ là sự quen thuộc. Một số người vùng này chê thức ăn vùng khác, cũng có thể là ít đi đây đó, chưa quen thôi. Mấy món dân dã lúc nào cũng ngon !

Cho nên về quê, mà cho mình chọn lựa thì chỉ cần một vài con cá rô đồng nướng than, dĩa rau luộc, dĩa gỏi mít gỏi măng, chén mắm ớt tỏi .... là hạnh phúc ngất trời rồi. Nhiều lần cùng bạn bè anh em, khách hàng, đối tác, đi nhà hàng xôm tụ ra về, mình lại lẳng lặng tìm chỗ làm tô bún mắm, tô don, gặm ổ bánh mì, dĩa khô mực cá thiều, dĩa gỏi vịt đầu cánh, hay con cá chuồn ướp nghệ nướng, với vài chai bia, về ngủ mới được. Cứ dân dã vậy mà ngon !

Tản mạn - Thân phận & tự hào dân tộc !

Hắn lớn lên giữa thời đất nước chiến tranh ly loạn. Một cuộc nội chiến đầy rẫy bi kịch và mâu thuẩn trong từng mỗi gia đình. Những ngộ nhận về ý thức hệ, và kết quả của sự lệ thuộc dẫn dắt bởi chính trường thế giới, đã gây ra bao nhiêu hệ lụy đau thương tàn khốc. Làm cho cả thế giới, qua nhiều thế hệ, không ít người phải trăn trở, ngậm ngùi về cái giá quá đắt cho thân phận của một dân tộc.

Tuy nhiên, tuổi thơ của hắn vẫn hồn nhiên và luôn ngập tràn những câu chuyện, ca dao, bài hát về tình yêu thương đất nước và dân tộc. Những bài học ở trường, gia đình, sách báo, phim ảnh, hình ảnh, xã hội, luôn giáo dục đề cao ý thức tổ quốc học đường, học để phụng sự đất nước và xã hội. Sống với lý tưởng, ước mơ, và niềm tự hào về quê hương của mình.

Từ cái huy hiệu học đường trên vai, từ bài học thuộc lòng trong sách giáo khoa, từ bài hành khúc của trường lớp, cho đến những điển tích lịch sử hào hùng, những câu chuyện công dân đức dục được nghe hàng ngày. Đâu đâu cũng thấp thoáng cái hào khí dân tộc, cái lý tưởng chính nghĩa, và niềm tự hào về đất nước & con người VN.

Trong tâm trí hắn, cho đến nay vẫn còn như in những câu chuyện trong thằng Bờm của Nguyễn Vỹ ... Triệu Quang Bình, Trần Quốc Toản, Phù Đổng Thiên Vương, Đinh Bộ Lĩnh, Yết Kiêu Dã Tượng ... Rồi những trang lịch sử kiêu hùng về Trần Hưng Đạo, Nguyễn Trãi, Ngô Quyền, Lê Đại Hành, Quang Trung, Bà Trưng Bà Triệu, Lý Bôn Lý Bí ... cho đến những câu truyện tuổi thơ đầy mộng ước của Duyên Anh, những mẫu chuyện "Tâm hồn cao thượng" của Edmond De Amicis (Hà Mai Anh dịch) ... v.v.. cứ như kim chỉ nam đi theo suốt cuộc hành trình.

Tuổi thơ và hắn lớn lên như thế. Cho dù quê hương chiến tranh tàn phá nặng nề, cho dù hoả châu đạn pháo mỗi ngày, cho dù bữa đói bữa no, cho dù xác chết ngổn ngang, nhưng những đứa trẻ vẫn lớn lên mạnh mẽ với đầy ắp niềm tự hào dân tộc của quê hương mình !

Rồi hắn cũng đã trưởng thành như bao đứa trẻ khác. Hắn cũng tận mắt được nhìn thấy đất nước thôi chinh chiến. Được nhìn thấy thế hệ cha anh ở hai miền đất nước trở về từ chiến tranh. Đựơc nhìn thấy những thay đổi của đất nước, như lời ông Võ Văn Kiệt nói “có hàng triệu người vui mà cũng có hàng triệu người buồn”. Nhưng bên cạnh những hân hoan, mừng vui đất nước thống nhất, cũng là những thù hận ly tán, lý lịch giai cấp, những chia rẽ thời hậu chiến, cải tạo, kinh tế mới, những tha phương cầu thực để mưu cầu chén cơm manh áo ...v.v. Có người đã cố gắng ở lại bám trụ ruộng vườn, có người đành phải bỏ xứ ra đi. Những gánh hàng rong, những chiếc xe đạp cọc cạch, những bọc đậu phụng luộc, những cái bánh tráng nướng, những tô hủ tíu gõ.... ngày đêm đã đè nặng lên thân phận con người. Và những thứ như lý tưởng quốc gia, tự hào dân tộc, dường như đã dần trở thành xa lạ. Có khi những câu chuyện cao cả, sâu sắc lại trở thành món hàng xa xí phẩm giữa một xã hội hơn thua nhau từng chiếc xe đạp, từng cái đài, cái tủ lạnh, con búp bê, từng đôi dép sa-pô, chiếc áo xẹc lào, điếu thuốc đầu lọc ... và nhiều thứ tầm thường khác, hoặc những thứ hư danh không thuộc về mình.

Hụt hẫng. Hắn hụt hẫng, và bao nhiêu người cũng đã hụt hẫng. Những cố gắng của "Em ra nông trường, em ra biên giới", "Cuộc đời vẫn đẹp sao", "Người đi xây hồ kẻ gỗ", "Đi qua vùng cỏ non" ... đã giúp quên đi những cơn đói cấu cào của một thời lý tưởng, nhưng không đủ để nuôi dưỡng những nghiệt ngã thực tế của cuộc sống mỗi ngày, những đói nghèo của Mẹ già, em thơ ở quê nhà ... Nên bạn bè hắn lại ra đi, đi tìm cho mình một lẽ sống. Phải đi, dẫu tận cùng không ai muốn rời xa nơi chôn nhau cắt rốn của mình. Đứa đi nghĩa vụ, đứa đi thanh niên xung phong, đứa bỏ xứ tha phương lập nghiệp, đứa đi xuất khẩu lao động, đứa trốn đi lao công phục dịch tận chân trời góc biển nào đó, đứa đi vượt biên tìm tự do, để rồi vĩnh viễn nằm lại giữa đại ngàn rừng xanh hay đại dương sâu thẳm ....

Rồi bao nhiêu năm tháng trôi qua, thế giới đổi thay nhiều. Quê hắn không còn đói nữa, ai cũng có đôi dép, cái quần cái áo lành lặn. Vui ! Hắn rất vui, rất mừng cho quê hương mình. Mỗi lần về quê, hắn đi thật chậm trên từng nẻo đường quê hương, la cà từng góc phố quán đêm ở quê nhà, để cảm nhận từng nỗi vui của bạn bè, của anh em, đã không còn đói bụng hằng đêm, nợ nần, quần rách áo vá. Nhưng rồi hắn cũng đã sớm nhận ra những sự khác biệt rất lớn của hôm nay và ngày xưa về lý tưởng sống, về khái niệm hơn thua giàu nghèo, về giá trị con người & đạo đức, đặc biệt là niềm tự hào dân tộc.

Dân tộc hắn ngày nay có mặt gần như khắp nơi trên thế giới. Tiếng thơm cũng không hiếm, mà tiếng xấu cũng không thừa. Thành công hiển hách cũng có, mà trộm cắp, đĩ điếm, buôn lậu, bắn giết, bắt cóc... cũng có. Tha phương cầu thực, đồng hương đùm bọc nhau giúp đỡ nhau để sống cũng có, mà rình rập, chụp mũ, bôi xấu, kiếm chác nhau.. cũng có. Đủ thứ. Từ người lao động, vượt biên, di trú chính thức cho đến không chính thức, làm chui ở lậu. Từ quan chức ngoại giao cho đến dân thường, du học sinh... Từ châu Phi, châu Á, Châu Mỹ, Châu Âu, châu Úc, Trung Đông, Bắc Á cho đến những nước láng giềng Lào, Thái, Sing, Mã, Hàn, Đài, Tàu ... Đi đâu cũng nghe những câu chuyện ấn tượng về đồng bào của hắn. Thậm chí, ở một số nước họ phải khuyến cáo, canh chừng tội phạm đến từ VN. Thân phận của một dân tộc lưu lạc trôi nổi, thân phận của một tờ passport từ đất nước "anh hùng thắng 2 đế quốc" & có dân số đứng hàng thứ 15 trên thế giới.

Trong khi đó, ngay chính trên quê hương của hắn, hàng ngày vẫn không hiếm những câu ca bài hát, bản tin, hình ảnh mang đậm tính "tự hào dân tộc". Một trận bóng đá khu vực chiến thắng, một cây bánh tét lớn nhất, một cái tượng đài to nhất, một sợi cáp treo dài nhất, một toà tháp cao nhất, một đất nước đáng sống, uống bia nhiều nhất, lạc quan nhất nhì ...v.v. Và sau lưng niềm tự hào đó vẫn là những đống rác đồ sộ mỗi dịp lễ hội, những con số tử vong sững sờ sau bữa ăn mừng hoặc tết nhất, những tội phạm trộm cắp chết người, những hơn thua giết người chỉ vì cái nhìn đểu hay tiếng nẹt pô, những em bé du dây đến trường, những giọt nước mắt của người dân oan, những vụ án tham nhũng lạm quyền... Bên cạnh đó vẫn còn những chui nhủi trốn chạy giữa xứ Đài, xứ Thái, trời Âu, xứ Mỹ. Những thân phận nổi trôi của hàng trăm ngàn cô gái Việt trên xứ người, những con số ung thư kỷ lục, những câm nín của người ngư dân khốn khổ với bọn tàu lạ, những chịu đựng với thách thức xâm lấn công khai biên giới lãnh hải của TQ..v.v... Cao hơn nữa là tự hào về những chiếc xe cao cấp, những chai rượu đắt tiền, những biệt phủ khổng lồ, những tiệc tùng xa hoa của giới thượng lưu, sự giàu có cách biệt của những gia tộc quyền lực với gia tài đồ sộ mà cả đời đã cực khổ hy sinh "vì nước vì dân". Xã hội dường như vô cảm hơn, và con người cũng bận rộn rượt đuổi theo những hơn thua vật chất, tham vọng cá nhân. Những đứa trẻ được nhắc nhở dạy dỗ chuyện dĩ vãng nhiều hơn là tương lai, chuyện mưu cầu danh vọng bản thân nhiều hơn là danh dự tổ quốc, quan tâm chuyện sĩ diện cá nhân nhiều hơn là sĩ diện dân tộc. Trong những buổi họp mặt hội hè đình đám, thưa dần những câu chuyện trăn trở về văn hoá suy đồi, hoặc chuyện được mất của quê hương đất nước. Thay vào đó là những câu chuyện phô trương mặt mũi, so đo về quyền lực và vật chất. Thậm chí đơn giản hơn chỉ là những tự hào hơn thua nhau về vật chất nhu cầu tối thiểu hàng ngày.

Hôm rồi, ngồi nhìn thật lâu vào chiếc giường ngủ ở Đài Loan mà người xứ hắn dùng để trốn chui trốn nhủi, hắn bỗng thấy thương cho thân phận của người dân quê hắn. Tại sao dân tộc hắn lại phải chui nhủi, tranh nhau đi làm mướn làm thuê khắp mọi nơi trên thế giới, mà ngay cả những nước nghèo đói hơn vẫn không cần phải làm như thế. Tại sao dân tộc hắn ra đến nước ngoài, cũng phải gây nên tội phạm, trộm cắp khắp nơi, mà các nước khác không làm chuyện đó ?

Tại sao chiếc giường phải có 2 ngăn, một ngăn để trốn và một ngăn để khoe? Tại sao quê hương hắn không đơn giản là một chiếc giường êm ấm, để ai cũng có những giấc ngủ thanh bình ngay trên mảnh đất mà họ sinh ra ? Để mọi người có thể có điều kiện sinh sống, làm việc, và đóng góp cho chính quê hương của họ. Để tất cả cùng nhau có chung một niềm tự hào dân tộc. Tự hào cầm chiếc passport của tổ quốc mình đi khắp nơi, ngẩng cao đầu, mà không hề canh cánh lo âu, không hề sợ thiên hạ dè bỉu dòm chừng !

Đầu năm & ước nguyện ....

Đêm Noel hoặc Thanksgiving, đại đa số người Mỹ chỉ quay quần ở nhà chung vui với gia đình và người thân yêu của mình. Ngược lại, đêm giao thừa, người Mỹ (châu Âu cũng vậy) lại thích đi ra ngoài, tụ tập đông người, tiệc tùng, hò hét, vui chơi xả láng, để đếm ngược thời gian, chờ đợi năm mới đến. Hàng năm cả triệu người tụ tập về quảng trường Time Square (New York) để đón chào năm mới. Nhưng thường thì vào cuối năm thời tiết ở New York lạnh rét (năm nay mưa gió), nên chỉ phù hợp với giới trẻ trung, ít bầu đoàn thê tử. Những người lớn tuổi hoặc có con cái thường thích chọn về vùng nắng ấm như Florida để đón năm mới. Nhiều người tận vùng Bắc Mỹ, Canada, cũng khăn gói quả mướp về đây. Còn muốn coi bắn pháo hoa pháo bông, thì mấy khu giải trí ở Orlando (Florida) thuộc hàng cao thủ thượng thặng rồi. Mỗi năm bắn vài trăm lần, nên rất là điêu luyện. Vào mùa lễ hội Giáng Sinh - Tết Tây, thì ở những thành phố nắng ấm miền Đông, miền Tây Hoa Kỳ, bao giờ cũng đông đảo hơn thường lệ. Như ở Florida vào mùa này, người khắp nơi trên thế giới tụ tập về đây, xe cộ kẹt đường, khu vui chơi nào cũng đông đúc.

Mấy đứa con mình thích về miệt này vào dịp lễ hội, nắng ấm, đông đảo. Có nhiều khu vui chơi đi đến 5,3 lần, vậy mà vẫn cứ thích. Mà phải nói khu vui chơi giải trí cho gia đình thì ở FL là nhiều nhất. Nào là Disney World với những công viên như Epcot, Magic Kingdom, Animal Kingdom, Hollywood Studios, Typhoon Lagoon, Blizzard Beach (muốn đi hết mấy chỗ này cũng phải cả tuần rồi). Rồi Universal Studio, Islands of Adventure, Sea World, Aquatica, LegoLand, Dinosaur World .... Còn biển thì nào là Daytona, Cocoa, West Palm, Miami, South Beach, Key Largo, Marathon, Key West, Naples, St. Petersburg, Clear Water, Tampa ..v.v..Ôi thôi tùm lum, ý là còn chưa kể đến nhiều khu giải trí, sân gôn, công viên nước, bãi biển, resorts hạng nhỏ hạng trung .... đầy rẫy ở miệt này.

Đêm giao thừa năm nay, Disney World có vẻ đông hơn mọi năm. Sáng thứ hai, kẹt xe ngay gần cổng vào, đợi gần 2 tiếng mới vào đến bãi gởi xe. Buổi tối thì thôi rồi, động nghẹt. Mấy năm trước mình cũng đi lễ giao thừa nhưng không đến nỗi đông như lần này. Nhiều người vẫn nghĩ mấy chỗ này dành cho con nít, nhưng thực ra là người lớn nhiều hơn con nít. Mình thấy nhiều người chả có con cái gì cũng chen chân vào đây  :-)

Nhưng dường như chuyện kẹt xe, sắp hàng ... linh tinh, vẫn là chuyện nhỏ. Ai cũng hân hoan, rạng rỡ, đến đây để tìm cái cảm giác, cái không khí tưng bừng của ngày cuối năm & bắt đầu một năm mới . Một giờ sáng công viên đóng cửa nhưng đến 3 giờ sáng vẫn còn đông người cho dù tàu thuỷ, tàu điện chạy hết công suất đưa người ra về. Đâu sao, một năm mới có một lần mà lị :-) ..

Mỗi khu vui chơi trong Disney đều có chủ đề show diễn khác nhau. Chủ đề pháo hoa đêm giao thừa ở Magic Kingdom là “Fantasy in the Sky” (tạm dịch: bầu trời mộng mơ ) .... Rất đẹp, nhạc rất hay ! Lúc đang sô diễn, mình nhìn quanh, thấy ai cũng im lặng say sưa theo dõi, như đang mơ ước một điều gì. Mấy đứa con mình dẫu coi lại, nhưng vẫn say sưa mơ màng, những người lớn chung quanh cũng thế. Có lẽ ai cũng ước nguyện cho riêng họ một điều gì đó tốt đẹp năm mới....

Mình hỏi con ước nguyện điều gì, nhưng tụi nó không nói, giữ bí mật. Chịu thua thôi :-).
Hết pháo hoa, mọi người đứng gần nhau, quay lại bắt tay nhau và thân thiện chúc mừng năm mới. Mình luôn biết ơn những ân điển và hạnh ngộ trong cuộc sống này. Cảm ơn "bầu trời mơ ước", và cảm ơn những tự do có được trong đời sống mỗi ngày. Chợt nghĩ đến quê nhà, nghĩ đến gia đình bạn bè anh em, và hai bầu trời của họ. Một bầu trời không gian thực hít thở ngoài đời, và một bầu trời không gian mạng mỗi ngày sống với niềm tin và kiến thức. Rất mong những luật lệ mới 2019 sẽ không làm cho 2 bầu trời của họ chật hẹp & vẩn đục hơn, mà sẽ là những bầu trời tốt đẹp tự do hơn, để họ có quyền sống với chính ước mơ của họ. Thực ra thì ở quốc gia hoặc chế độ nào cũng vậy, cuối ngày chỉ có những ước mơ lành mạnh và tư duy độc lập trong một cơ chế xã hội thực sự tự do mới có thể chắp cánh cho đất nước họ bay lên. Xưa nay, vốn không có sự khiên cưỡng, ức chế nào lại tạo ra được một môi trường phát triển tốt đẹp.

Xin chúc mừng năm mới an lành đến với tất cả các anh chị em, bạn bè đã cùng nhau chia sẻ trao đổi với mình qua diễn đàn này trong năm qua. Một, hai, ba ...dzô :-) ....

Tản mạn: Gốc hay ngọn ?

Mấy tuần nay bận rộn chuyện công, chuyện tư, đi hoài, ít có thời gian đọc báo quê nhà. Hôm rồi, bão tuyết nằm nhà, đọc được bài báo của cụ chủ tịch VN kêu gọi đất nước "Phải xây dựng văn hóa khinh bỉ kẻ tham nhũng". Tự nhiên suy nghĩ mông lung ....

Từ lâu nay hầu hết trên thế giới, những chuyện phân biệt đúng sai, trọng thiện khinh ác, khen tốt chê xấu ... đều được xã hội dạy dỗ cho trẻ con từ thời còn mang bĩm, ị bô. Còn định nghĩa hoặc khái niệm thế nào là đúng sai, thiện ác, cũng dựa vào những nền tảng đạo đức căn bản chung. Văn hoá ứng xử công bằng (fair) cũng được phụ huynh và nhà trường dạy dỗ cho con cái rất sớm. Còn nếu phân tích cặn kẽ ra xã hội con người bắt đầu biết nhận thức đựợc đúng sai, thiện ác từ đâu hay khi nào ? chắc khó có ai giải thích chính xác.

Ngày xưa Nho, Khổng, Đạo, Lão cũng từng đưa ra những chuẩn mức đạo đức nhất định, nhưng đó chỉ là phạm vi văn hoá của Á đông, có nhiều điểm khác biệt với quan niệm Tây phương. Trong đó vai trò của tôn giáo, văn hoá, thuyết phái, giáo dục, thể chế chính trị, xã hội .v.v.. cũng đóng góp quan trọng trong việc giáo dục và định hình những ứng xử đúng sai trong cuộc sống hàng ngày. Dĩ nhiên quan niệm đạo đức xã hội của mỗi đất nước hoặc vùng miền, bên cạnh cái chung cũng có những nét đặc thù riêng, ảnh hưỏng bởi những yếu tố khác nhau.

Tuy nhiên, cho đến ngày nay thì hầu hết các quốc gia trên thế giới đều có quan điểm chung về những giá trị đạo đức căn bản. Bởi thế cho nên việc giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ trên thế giới đều được xây dựng trên những nền tảng tương đối giống nhau, cho dù có khác biệt về tôn giáo, văn hoá, và quan điểm chính trị. Chỉ có một số rất ít quốc gia có định nghĩa (hoặc khái niệm) khác hơn về đạo đức, ví dụ như đạo đức XHCN. Và họ kiên định ở mục đích giáo dục & đào tạo theo mô hình "con người mới XHCN". Còn chuyện đúng sai tốt xấu thì "tuỳ người đối diện", mỗi người nên tự khám phá theo kinh nghiệm thực chứng của chính mình. Đơn giản nhất là cứ coi chuyện ứng xử người với người trong xã hội hằng ngày rồi tự mình chiêm nghiệm ra thôi. Những ai có điều kiện hơn, đi du lịch nước ngoài, tham quan các nước XHCN anh em như TQ, Triều tiên ...và các quốc gia khác, thì cũng dễ dàng nhận ra sự khác biệt.

Thực ra, các nhà giáo dục trên thế giới cũng đã từng nhiều lần tranh luận về mô hình lý tưởng của "con người đạo đức XHCN" là như thế nào ? Có lẽ đó vẫn chỉ còn là câu hỏi. Cũng mong rằng những nước như Trung quốc, Triều tiên, và Việt Nam sẽ sớm có câu trả lời, để thế giới văn minh có dịp học hỏi theo mô hình giáo dục đạo đức XHCN.

Nhớ hồi mình còn đi làm bên Anh quốc, có ông giáo sư kia hùng hồn nói: "Tôi đã lật từng trang của Communist Manifesto và Das Kapital, mà vẫn chưa thấy chỗ nào Karl Marx nói về phương cách đào tạo đạo đức con người để xây dựng đất nước"... :-). Đúng ra thì sau năm 1849, khi Marx chuyển về London, cả bộ sậu của Communist League cũng dọn về London. Quyền điều hành thuộc về August Willich và Karl Schapper. Hai ông này tối ngày lo nghĩ và cổ vũ chuyện bạo động khởi nghĩa (uprising), nên sớm bị các chính quyền châu Âu ngăn chận. Sau một thời gian khó khăn thì nhóm của Willich/Schapper cũng rời bỏ Communist League. Sau đó Marx lại tham gia cật lực vào tổ chức "German Workers' Educational Society" của công nhân Đức, nhưng rồi nội bộ lại mâu thuẩn, phân tán. Để cuối cùng ông lại thất bại và từ chức ra khỏi German Workers' Educational Society vào năm 1850.
Ông Marx đã sống rất chật vật & nghèo đói ở London trong quãng đời còn lại với mớ lý thuyết suông của mình. May mắn có được sự giúp đỡ của ông bạn tư sản Engels. Nên sau này nhiều người vẫn còn thắc mắc là những luận thuyết xã hội của Marx có liên quan gì đến khái niệm đạo đức XHCN ngày nay chăng ? Cuối đời trước khi chết, Marx nhờ Engels ghi chép lại những tư tưởng sau cùng để trình làng. Và sau khi Marx chết, năm 1884 Engels cho xuất bản cuốn sách "The Origin of the Family, Private Property and the State" (tiếng Đức là  Der Ursprung der Familie, des Privateigenthums und des Staats). Không biết VN có dịch quyển này ra tiếng VN không ?

Hết chiến tranh VN đến nay, hơn 40 năm, một thời gian quá dài và dư đủ để xây dựng một thế hệ đạo đức XHCN hoàn toàn mới, độc lập, thuần chất. Những em bé sinh sau năm 75, hôm nay cũng đã đã trưởng thành trên 40, và là tuổi đang dấn thân cống hiến nhiều nhất cho đất nước VN. Phải chăng những hạt giống XHCN đã đến hồi đơm hoa kết trái ? Đó chẳng phải là niềm mong đợi sao ? Đúng vậy, những khuôn mẫu con người mới, đạo đức mới XHCN, đã và đang nắm giữ các cương vị trọng yếu để góp phần xây dựng đất nước. Thế nhưng hôm nay nghe cụ CT kêu gọi đất nước cần xây dựng văn hoá "phải biết khinh bỉ tham nhũng". Thấy khó hiểu !

Thiết nghĩ, đất nước nào cũng thế, thời chiến tranh khác với thời bình. Đánh nhau hy sinh khác với làm kinh tế xây dựng đất nước. Bạn bè cũng thế, lúc cơ hàn thì chia nhau nắm cơm con mắm, lúc phú quý lại sinh ra ghen ăn tức ở. Vốn cũng là chuyện thường tình !
Lúc nghèo lấy gì tham nhũng nên ai cũng là quan thanh liêm, đến lúc giàu mà không biết tại sao giàu, thì thấy gì cũng ham, tham nhũng & biến chất cũng là chuyện thường thấy. Chuyện đạo đức hình thành cũng như các lãnh vực khác thôi, có gốc có ngọn, có nguyên nhân xa có lý lẽ gần. Thiết nghĩ tỉa ngọn mà gốc vẫn còn, lại cứ mọc ra. Cái chìa khoá chính yếu vẫn là do hệ thống. Mấy ông quan ở xứ này chắc gì đạo đức tốt hơn mấy ông quan ở xứ nọ. Chẳng qua là hệ thống chính trị, kinh tế, và pháp luật ở những quốc gia dân chủ văn minh không cho họ cơ hội để thông đồng, móc nối, cậy quyền cậy thế, lợi ích nhóm, tham nhũng, lường gạt mà thôi.

Ở quê nhớ ông bà thường nói "Khoá cổng là khoá kẻ ngay, chứ sao khoá được kẻ gian". Đúng vậy, đã gian thì dẫu khoá tốt cỡ nào, cũng bẻ khoá chui vào được, rinh đi hủ mắm :-). Ý là chưa nói đến chuyện vừa rinh hủ mắm lại vừa chửi, vừa tuyên bố huyên hoang khinh bỉ bọn xấu, tung hỏa mù mờ mịt, thiệt giả khó phân !

Nói một cách công bằng, thì ít có quốc gia nào trên thế giới mà nổ lực kêu gọi, hô hào đào tạo đạo đức con người XHCN như ở VN. Đi đâu cũng thấy khẩu hiệu biểu ngữ giăng đầy. Ngân sách chi tiêu cho việc đào tạo con người & đạo đức XHCN cũng không phải là nhỏ. Dạy từ thưở còn là cháu ngoan nhi đồng, thiếu niên tiền phong, đến đoàn thanh niên, hội đoàn, tổ chức, đoàn thể, khu phố văn hoá ..v.v. Một nền giáo dục chu đáo, toàn diện và công phu bậc nhất trên thế giới. Bây giờ nhiều người được ra nước ngoài, ai cũng nhìn thấy tận mắt, so sánh được, không phải nói ngoa. Tính ra là chỉ có vài quốc gia như Triều tiên, Trung Quốc, Việt nam mới có được ngân sách đào tạo đặc biệt đến thế. Những nước khác, kể cả những nước tư bản lớn mạnh như Mỹ, Nhật, Anh, Pháp, Đức, Úc, Canada, châu Âu, châu Mỹ  ....cũng không thấy được những biểu ngữ, khẩu hiệu, đoàn thể, phong trào đoàn đội, dạy dỗ thanh thiếu niên rầm rộ như ở VN.

Thế nhưng, tội phạm xã hội càng lúc càng nhiều. Cứ nghe đến là diễn biến phức tạp. Hàng ngày đọc báo, nhiều lúc mở ra thấy ngỡ ngàng. Từ những trộm cắp vặt vãnh, cho đến "văn hoá hơn thua" nhỏ nhặt, cũng đâm chém giết người. Từ những câu chuyện đạo đức suy đồi, biết luật phạm luật, kẻ thi hành luật đi hiếp dâm cưỡng đoạt, thầy cô lạm dụng học trò...v.v.. Cho đến quan thầy rủ nhau xộ khám vì tham nhũng, lạm quyền, bè nhóm, một tay che trời, coi thường pháp luật. Nhiều người đã không khỏi băn khoăn liệu đạo đức XHCN có thay đổi được đất nước chăng ? Chuyện bắt bớ tù đày cũng chỉ là giải quyết phần ngọn của vấn đề, còn phần gốc rễ nguyên nhân giải quyết thế nào ? Liệu nhà tù và những bản án có làm thay đổi văn hoá ứng xử, đạo đức con người, và vận mạng của đất nước được chăng ? Liệu ngân sách khủng và hệ thống hội đoàn dày đặc có làm cải thiện được đạo đức xã hội và con người hay chăng ? Vấn đề là nằm ở gốc hay ngọn ? Cái nào là bản chất, cái nào là hiện tượng ?

Bên cạnh đó, thì các phương tiện truyền thông vẫn nổ lực đưa tin những tấm gương tốt về đạo đức và phẩm hạnh của giới hữu trách. Ví dụ như " 34 nghìn người khai tài sản, chỉ phát hiện 1 người không trung thực" (BM). "Hơn 1,1 triệu quan chức kê khai tài sản, chỉ 6 người sai phạm" (TN)" ..v.v... Nghe xong không biết có đọc nhầm không ? Nhưng liệu những câu chuyện và hình ảnh tốt đẹp ấy có đủ để làm cho người dân tin tưởng, noi theo gương tốt của các vị quan chức thanh liêm đó hay lại phản tác dụng? Gần đây dồn dập những vị quan chức lãnh đạo, những tấm gương từng là đoàn viên đảng viên ưu tú xộ khám, dĩ nhiên là làm cho nhiều giới hâm mộ & nhiều người quan tâm. Buồn vui lẫn lộn. Kẻ mừng người lo, kẻ vui người buồn, kẻ hóng người trông. Kẻ chán chường điệp khúc, người khinh bỉ tận cùng. Kẻ ngán ngẩm vai tuồng diễn dở, người khóc lóc van xin, đủ cả.

Suy cho cùng, thì người dân ở đất nước nào cũng thế, ai cũng đều luôn mong mỏi đất nước họ được ấm no, tự do, để sống bình đẳng, an toàn. Con cái được giáo dục đàng hoàng. Chứ không ai mong mỏi đất nước họ nhiều nhà tù, bắt bớ giam cầm, sống trong lo âu hồi hộp. Xưa nay quốc gia nào càng lôi cuốn sâu vào những việc thanh trừng tội phạm (cho dù dưới hình thức nào), thì đó không phải là quốc gia sẵn sàng cho một phát triển lành mạnh. Như ông Nelson Mandela đã nói .... "May your choices reflect your hopes, not your fears". (Tạm dịch: Hãy để sự chọn lựa trong cuộc sống là những hy vọng, chứ không phải là nỗi sợ hãi). Và chọn lựa nào sẽ dành cho người dân VN hôm nay và ngày mai ?
Lịch sử xưa nay sự thay đổi nào cũng cần phải có những đánh đổi. Kết quả luôn luôn là câu trả lời đúng nhất cho mọi lý thuyết. Càng trốn tránh sự thực, càng kéo dài thời gian, về sau càng khó khăn để sửa đổi, lại càng thiệt thòi chậm lụt cho sự phát triển của nước nhà.

R.I.P Kim Dung Đại Hiệp !

Qua giờ báo đài của các nước châu Á đăng tải nhiều về sự ra đi của Kim Dung. Đủ thứ, đủ chuyện. Nhiều bài viết lôi cả chuyện tình, chuyện đời riêng của ông ra. Người thì bàn về nhân vật anh hùng hay nhất của ông, người luận về mỹ nhân đẹp nhất của ông ..v.v. Tính ra, tín đồ của giáo phái Kim Dung quả nhiên đông đảo thật. Nói đúng ra thì hồi nhỏ đứa nào lại chẳng mê Kim Dung. Cái hay của KD là có thể làm cho mọi người tìm thấy cái riêng của họ, cái mà họ muốn nghe muốn thấy, muốn thương muốn ghét, trong tiểu thuyết của ông. Cho nên bàn truyện KD thì biết bao giờ mới hết, sao đúng sao sai, chỉ tổ tốn bia tốn rượu :-) .

Nhớ hồi nhỏ, mấy đứa xóm mình mê Võ Lâm Ngũ Bá, hẹn nhau ra đống cát tranh chức minh chủ võ lâm. Cuối cùng thằng đòi làm "Vương Trùng Dương", bị 4 thằng kia đánh hội đồng, mắt mũi đầy cát. Lớn lên đi nhậu la cà, thời bao cấp, thông tin hạn hẹp, ít có chuyện để bàn thế sự như bây giờ. Chính trị chính em thì không dám nói, nên đa phần là bàn chuyện đá banh & kiếm hiệp. Ôi thôi, Lệnh Hồ Xung, Điền bá Quang, Đông Tà, Tây độc, Hồng thất Công... Dạo đó cả thành phố Cái bang rỗng túi chạy đầy đường, ngồi đầy quán cóc vỉa hè. Xoài me cóc ổi, cá đuối cá thiều, Gò đen, Long an, Bàu đá, cây lý, bia bốc, bia hơi, bia lên men, lên cơn ... chiêu nào cũng có. Thực ra nhậu nhẹt mà có đề tài văn học thể thao nghệ thuật gì đó bàn bạc cũng hấp dẫn, uống cũng được nhiều, mà lại học hỏi được thêm cái mới. Còn nhậu mà nói về cái "tôi" hoài, lại cứ tình thương mến thương, hơn thua riết, lần hồi hết chuyện nói, lại sinh ra gây gổ giận hờn, phát mệt. Mình có thằng bạn cũ, nhậu mà cho nó nói về Kim Dung, 3 ngày chưa say ....ngủ dậy uống tiếp, nói tiếp :-).

Qua Mỹ qua Tây thì đến thời phim bộ, càng chết nữa. Mấy ông dịch phim lồng tiếng thì khỏi nói rồi, đủ gịong đủ kiểu, Việt Thảo giả gái, Thị Màu giả trai, có khi nghe mấy tuyệt đại mỹ nhân bị nhại tiếng nhão nhẹt đến rợn gai ốc. Sau này bên VN chiếu phim KD qua TV, nghe riết cứ tưởng Hoàng Dung Tiểu Long Nữ đang ở Hà Nội. Nhớ có dạo, ông anh BCV bức xúc làm bài thơ "Một ngày phải khác mọi ngày", đọc mà muốn sụt sùi. (Mình thì vốn không hưởng ứng cái vụ chiếu phim Tàu phim Hàn dày đặc trên đài TV mỗi ngày. Cũng không hiểu tại sao bộ VHTT lại cho phép ít chương trình giáo dục thiếu nhi, thiếu niên, tôn vinh đời sống lành mạnh xã hội văn minh, ngược lại tràn ngập phim Tàu phim Hàn. Hay là nghĩ vậy cũng hay, đầu tư ít, mà lại chuyển tải được phần nào khái niệm chánh tà, nhân nghĩa, anh hùng, quân tử, tiểu nhân ....?)

Hôm qua có ông anh gởi mình đọan bình của ai đó, nói là hồi xưa mê KD, sau này thấy KD cái gì cũng ca tụng dân Hán (dân Tàu), nên hết mê !

Mình thì không nghĩ vậy, nhà văn nào cho dẫu tài ba đến mấy rồi những câu chuyện của họ cũng phải giới hạn trong một phạm vi địa lý, chính trị, giai đọan lịch sử, hay bối cảnh xã hội nhất định nào đó. Ông KD có nhiều kinh nghiệm sống, trải nghiệm nhiều, quan sát tốt, phân tích giỏi, có được tầm nhìn rộng thoáng, khách quan, đa góc cạnh, triết lý sống đơn giản ít cầu kỳ. Nhưng truyện KD cũng không ngoại lệ, phải dựa vào bối cảnh các triều đình nhà Hán, nhà Tống, nhà Thanh, nhà Minh, hoặc Nguyên, Mông theo chính sử bên TQ mà thôi.
Cái đáng quan tâm hơn là bây giờ nhiều người không phân biệt được đâu là truyện đâu là thực, đâu là dã sử đâu là chính sử. Nhiều thanh niên VN rành lịch sử TQ hơn lịch sử VN, "hảo Hán" nhiều hơn "hảo Việt" !

Có một số ông VN ta đọc KD thì máu tự hào dân tộc nổi lên, cũng thích lôi kéo đôi chút cái "sử" quê nhà vào trong thế giới giang hồ nghĩa khí và đầy lãng tử đó. Nên cũng không ngạc nhiên lắm khi thấy những sợi dây liên hệ được kéo dài từ tiểu thuyết KD qua tới sử VN. Từ Việt Nữ Kiếm cho đến Đoàn thị Đại lý xâm chiếm VN, từ Triệu Mẫn quận chúa cho đến giặc Mông Cổ, từ Trần Hữu Lượng (con Trần Ích Tắc) đánh Chu Nguyên Chương cho đến Đoàn quán Thanh (Toàn Quan Thanh). Thậm chí có người mê Tiêu Phong quá lôi cả dân Khiết Đan về Lạng Sơn, biến Ải Nam Quan thành Nhạn Môn Quan  ...

Thôi thì đọc sách coi phim, phải vậy mới vui. Phải bình luận trên trời dưới đất mới đã. Ai giữ lại được cái gì thì giữ, nghiệm được cái gì thì nghiệm. Đọc sách Tàu chưa hẳn nô lệ Tàu, đọc sách Mỹ chưa hẳn thuần phục Mỹ. Mê Shakespeare chưa hẳn thích Ăng lê, ghiền Tolstoy chưa hẳn thích Nga, cũng như hiểu thấu Mác Lê Nin chưa hẳn là cọng sản :-) .

Hôm qua, khi nghe tin KD mất, mình chỉ nghĩ thế là từ nay "Tàng Kinh Các" tạm đóng cửa. Thế gian vừa chia tay một người tài hoa. Cảm ơn ông đã làm đẹp thế giới tuổi thơ của mình. R.I.P Kim Dung Đại Hiệp !

Ải Nam Quan (lãnh thổ của Việt Nam)

Nhạn Môn Quan (của Trung Quốc)

Luật rừng,

Mới đọc bài báo thấy CA địa phương CT bắt vụ án đổi tiền 100 đô, rồi giữ luôn mớ hột xoàn của người ta, đến nỗi phó thủ tướng & quốc hội phải vào cuộc chỉ đạo. Rồi nhiều chuyện tương tự như thế, hôm bữa nam hành khách đánh nữ nhân viên sân bay Nội Bài, thủ tướng cũng phải vào cuộc chỉ đạo. Dẹp quán cafe Xin Chào ở Bình Chánh, thủ tướng cũng phải vào cuộc chỉ đạo.... Rồi nào là luật sư bắt cô giáo quỳ, chánh văn phòng Bộ đánh người, phó bí thư xã đánh trưởng công an, thành phố quy hoạch sai vì "mất" bản đồ, "tự ý" sửa điểm thi cho con lãnh đạo, nói xấu phạt 5 triệu ...v.v...& vv... Lâu lâu lại cứ được nghe những kiểu luật pháp bi hài như thế từ khắp các địa phương.

Người nước ngoài đọc được loại tin tức này, chắc nghĩ rằng luật pháp gì mà nhiều khúc mắc thế, bất quy tắc, linh tinh lớn nhỏ gì cũng phải đòi thủ tướng chỉ đạo, thì còn gì là luật pháp, hiến pháp ? T/T VN sao mà bao sân đến thế ? Mình thì không nghĩ vậy. Đúng là mỗi câu chuyện mỗi nét riêng, nhưng  lại có những điểm chung (ai cũng nhìn thấy), đó là ngộ nhận pháp quyền, luật rừng lên đời, cậy thế cậy quyền, thực thi không đồng nhất, phép vua thua lệ làng. Luật pháp hiến pháp vẫn có đấy, nhưng còn tại sao lại dẫn đến tình trạng như thế, thì có rất nhiều "lý giải" và "biện minh". Ở đây mình chỉ muốn nói về những gì đã từng "mắt thấy tai nghe", và những hệ luỵ của nó.

Nhìn trở lại thời cách mạng 1945, luật pháp non trẻ, chính sách mơ hồ, tự quyền tự phát, luật rừng là những chuyện không lạ lẫm gì. Cụ thể như những người có tiền bạc của cải, yêu nước thời đó, ủng hộ kháng chiến giành độc lập dân tộc (dĩ nhiên bần cố nông lấy của cải đâu mà ủng hộ). Nhưng sau khi cách mạng thành công, thì lại bị đấu tố, giết chết, vì những thù hận và đầu óc nhỏ nhen & kém hiểu biết của một số cá nhân lạm quyền, quá khích. "Luật rừng" tự phát, mỗi nơi mỗi kiểu. Khái niệm chuyên chính vô sản (chuyên chính với kẻ thù, vô sản với nhân dân) được diễn giải sai trái dẫn đến những nhầm lẫn tệ hại, thực thi "tự phát", bạo hành cưỡng chế, ở nhiều địa phương, kể cả ở thủ đô Hà Nội. Đó là một bi kịch của đất nước và là những nuối tiếc muộn màng của một số thế hệ lãnh đạo có kiến thức. Những ông trời con say men chiến thắng, kém đạo đức, thừa bạo lực thiếu hiểu biết, tự làm luật, kiêu binh & ngộ nhận, đã gây ra bao sai lầm khó gỡ. Quê mình, ngày ấy biết bao nhiêu người đã bị xử tử oan ức, kể cả những người có công với đất nước. Rất nhiều gia đình phú nông địa chủ ngày xưa, mang nặng ý thức dân tộc, yêu nước nên đóng góp chứ không hề có ý niệm về cọng sản hay quốc gia. Thế nhưng họ và gia đình lại trở thành những nạn nhân của bi kịch ý thức hệ sau khi cuộc chiến kết thúc. Gia đình ông B.T ở Chợ Chùa, Nghĩa Hành, một gia tộc giàu có nhất vùng, là một ví dụ điển hình, đau xót và bất công. Cải cách ruộng đất, đấu tố địa chủ ngoài Bắc cũng thế, nhiều chuyện xót xa, như câu chuyện bà Nguyễn Thị Năm vẫn mãi là một vết nhơ trong lịch sử.

Rồi đến 1975, cũng thế, nạn lạm dụng luật pháp, lạm dụng quyền hành nhiều nơi, a dua xu nịnh, cơ hội chủ nghĩa (cho dù có thể đó không phải là chính sách). Thật ra công bằng mà nói thì cuộc cách mạng vũ trang nào, khi đã xử dụng bạo lực, cũng luôn có những hiện tượng quá khích, lừa gió bẻ măng, tát nước theo mưa, mưu toan tư lợi, cướp đoạt cưỡng chiếm, vu oan giá hoạ. Nhiều hay ít là do sự nghiêm minh của chính quyền, rõ ràng của luật pháp, chính sách quản lý, và đạo đức của con người cũng như xã hội đó. Bởi vậy, thế giới lâu nay vẫn "sợ" nhất là sức mạnh rơi vào tay của những kẻ hiếu thắng và kém hiểu biết.
Nhìn lại một thời ở VN, từ đổi tiền, đánh tư sản, đi kinh tế mới, vô hợp tác xã .....cho đến đi làm, đi học ... ở đâu cũng có những mẫu chuyện lạm quyền mà cho đến ngày này vẫn còn là nỗi ám ảnh đáng sợ. Ngày đó mình đọc Mikhail Sholokhov (Liên Xô), cũng thấy những điểm tương đồng, cho dù ít nghiệt ngã hơn so với quê nhà. Có một điểm chung nổi bật là hiện tượng "luật rừng" ở địa phương luôn luôn tồn tại. Phần lớn đều được đổ lỗi do sự quá khích, kém tri thức, và chính quyền non trẻ. Nhưng nhìn lại cho kỹ, thì liệu đó có phải là lỗi hệ thống chăng ?

Còn nhớ thời đi học, thấy nhiều ông làng xã chặn đường cắt quần "loe", hớt tóc "dài" ... Hỏi chuẩn nào là loe là dài thì không biết. Mình có cái túi lính đựng sách tập đi học, cũng bị tịch thu vì nói là túi của "Mỹ Ngụy". Ông bí thư xã mình, học chưa hết tiểu học, mỗi ngày kè kè cái radio, chỉ đạo toàn diện. Chứng lý lịch, xét hồ sơ, trưng thu ruộng đất, cải tạo kinh tế, xây dựng đất nước, tuyên truyền ... kinh tế, xã hội, chính trị, quân sự, hành pháp, tư pháp .... quyết hết. Nhiều địa phương khác cũng thế, nhiều nơi tự tung tự tác, phép vua thua lệ làng. Nhiều ông làng xã thi hành xử án luôn tại địa phương. Ví dụ ly dị, xử chồng được con bò, vợ được con heo, bao nhiêu giạ lúa, bao nhiêu cái nồi... Vào hợp tác xã nông nghiệp, hệ thống chấm công điểm cũng vậy, tuỳ tiện cảm tính, thích thì 10 điểm không thích thì 5 điểm. Ai cãi lại thì cho là phản động. Nhưng hỏi phản động và phản biện khác nhau thế nào, thì hỏng biết. "Thương thì trái ấu cũng tròn, ghét thì bồ hòn cũng méo". Và cứ thế, mà mong rằng đất nước đứng lên ?!

Nhưng đó là chuyện đã qua, đã xưa, đã cũ, của một thời với những bước quá độ. Người ta có thể đã quên đi qúa khứ và cùng nhau hướng đến một tương lai tốt đẹp hơn. Nhưng không ai có thể chịu đựng nỗi những lỗi lầm ấu trĩ & cơ bản cứ lập đi lập lại mỗi ngày. Những tư duy cũ kỹ của bao nhiêu năm trước, ngày nay chắc hẳn không còn phù hợp nữa. Và đã là luật pháp, thì dĩ nhiên phải đồng bộ, thống nhất, rõ ràng. Một nhà nước pháp trị không thể mãi đổ lỗi cho những bất quy tắc và ngoại lệ mang tính địa phương hoặc cá nhân. Vấn nạn "luật rừng" ở địa phương cần phải dẹp bỏ, những sai phạm lạm quyền cần được trừng trị thoả đáng, để người dân an tâm làm ăn, và các nhà đầu tư nước ngoài tin tưởng, mạnh dạn hơn.
VN hôm nay đã khác, vào WTO, có tên tuổi trên trường quốc tế. Là thành viên của hội đồng bảo an LHQ. Kinh tế xã hội phát triển, xe hơi nhà lầu, ngày càng mọc lên. TV tủ lạnh đầy nhà. Từ ao làng nay đã ra sông sâu biển rộng, gia nhập thế giới văn minh. Tham gia nhiều tổ chức quốc tế tầm cỡ, chuẩn bị tham gia CPTPP, EVFTA.... T/T đương nhiệm cũng kêu gọi chính phủ kiến tạo, công nghệ 4.0.... Thế thì đâu thể nào để luật pháp quốc gia có những kiểu thực thi tuỳ tiện như thế ? Để những ông trời con có thể "làm luật", tự tung tự tác một cõi. Rồi chuyện lớn nhỏ gì cũng kêu thủ tướng tham gia chỉ đạo. Thế thì còn gì luật pháp ? VN phải cần đến bao nhiêu ông t/t, c/t cho đủ ?

Ông Martin Luther King, Jr., người nổi tiếng thế giới về đấu tranh cho nhân quyền đã nhắc nhở rằng "Never forget that everything Hitler did in Germany was legal". (Tạm dịch là : Đừng bao giờ quên rằng những điều Hít-le làm ở Đức đều là hợp pháp ). Đúng vậy, "hợp pháp" ở một số nơi, không khéo lại có thể là tội ác đối với nhiều nơi khác. Một đất nước muốn hội nhập và đi lên, bắt buộc phải tuân thủ những quy ước nhất định của cộng đồng quốc tế. Sân chơi chung lúc nào cũng phải có luật chơi chung. Cần vậy !

Công lý có thật không ?

Ngày 9/9/1886, một em bé 16 tuổi, Mary Jane Hicks, bị cưỡng hiếp tại Sydney (Úc), đã trở thành một sự kiện chấn động thế giới. Vụ án đi vào lịch sử nước Úc và ngày nay vẫn được nhắc nhở đến như một nỗi ám ảnh của xã hội, "Mount Rennie Outrage" hoặc là "Waterloo Outrage". Những kẻ phạm tội vào độ tuổi 20 (không ai là công chức nhà nước hoặc kẻ biết luật), đều bị treo cổ.

Trong những thập niên gần đây, những vụ án hiếp dâm trẻ em dường như ít hơn, vì luật pháp của thế giới càng nghiêm khắc hơn với loại tội phạm bịnh hoạn và đốn mạt này. Đó là nỗi ám ảnh kinh hoàng đối với xã hội văn minh và các bậc làm cha mẹ cho dù bất kỳ ở quốc gia nào. (Nạn hiếp dâm bè đảng ở Ấn độ và các nước châu Á, châu Phi vẫn còn xảy ra, nhưng thường liên quan với nạn nhân là người đã trưởng thành, du khách ...).

Lâu nay, những câu chuyện tội phạm liên quan trẻ vị thành niên ở Ấn độ, Thái Lan, Campuchia, Tàu, Việt, Phi ... như ấu dâm, mua bán trẻ em, mua bán trinh, tảo hôn, bạo hành, cưỡng bức lao động .v.v.. luôn được các cơ quan nhân quyền, hội bảo vệ trẻ em, NGO, và cơ quan luật pháp quốc tế quan tâm theo dõi. Đặc biệt là những vụ án hiếp dâm trẻ em trên thế giới, được trừng trị rất nghiêm mình. Bởi đó không phải chỉ là phạm trù đạo đức nhân phẩm, mà còn thể hiện bản chất của việc thực thi công lý & tôn trọng luật pháp của mỗi quốc gia. Điển hình như vụ Yuyun Gang Rape Sumatra (2016), Qatif gang rape, Saudi Arabia (2006), Richmond High School gang rape (2009), Houston gang rapes (1993) ...

Tuy đau xót và bất công, nhưng có những vụ án đã giúp xã hội thay đổi quan niệm về luật pháp tội phạm, giúp chính quyền thay đổi cách thực thi công lý, trừng phạt, và biện pháp ngăn ngừa. Cơ hội để nhiều quốc gia sửa sai, trám lại các kẻ hở luật pháp, để thực sự bảo vệ công dân của họ, đặc biệt là trẻ em vị thành niên.

Vụ án hiếp dâm ở Thái Bình là một tội phạm ghê tởm và kinh hoàng của VN. Đặc biệt những kẻ phạm tội là công an, đảng viên, kẻ đang đại diện cho pháp luật, doanh nhân thành đạt, có tiền, có quyền thế trong xã hội. Đây không phải là một vụ án hiếp dâm bình thường, mà là một điển hình của việc thách thức pháp luật, đạo đức XHCN suy đồi. Qua đó người ta có thể thấy được giá trị thực sự của nền tư pháp quốc gia dưới con mắt của những kẻ thực thi pháp luật và người có địa vị xã hội hiện nay ở VN !

Thiết nghĩ nếu VN mà không xử vụ án này ra khoai ra ngô, chỉ giơ cao đánh khẽ, để cho kẻ xấu cậy thế cậy quyền, xoa dịu dư luận rồi cho qua .... thì niềm tin của quốc tế và người dân trong nước đối với luật pháp VN sẽ là một vết đen khó rửa. Liệu công lý có thật không ?

Đồng thuận đồng lòng

Nói tới chuyện đồng thuận đồng lòng, tín nhiệm lãnh đạo, thì chỉ có một số nước trên thế giới luôn dẫn đầu bảng. Còn các nước như Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Nhật .... thì không bao giờ có cửa, trừ khi có chiến tranh các vì sao (Star Wars) :-). Bầu bán mà đạt tới 100% đồng thuận thì đất nước làm gì có chuyện không tín nhiệm, mất đoàn kết nội bộ, hoặc là trống đánh xuôi kèn thổi ngược ? Lãnh đạo mà được dân bầu tín nhiệm 100% thì tát ao nào lại hổng cạn, đất nước lo gì nghèo đói ?

Nhìn lại sơ qua các lãnh đạo có được tín nhiệm cao nhất lâu nay, Saddam Hussein 100%, Kim Jong-il 99.9%, Kim Jong Un 100%, Castro 99.4%, Bashar al-Assad 97.6%, Turkmenistan's Saparmurat Niyazov 99.5% .... Còn lãnh đạo Liên Xô, Trung quốc thì khỏi nói rồi, như mới năm nay 2018 ông Tập (Xi) đạt 100%, cả hai ông phó chủ tịch cũng không kém tài năng, Wang Qishan 99.9%, và Li Zhanshu 100%. Báo chí thế giới mắt mũi tròn xoe, khâm phục !

Thực ra thì với thông tin thời nay không khó khăn lắm để hiểu chân tướng của một vấn đề. Cho nên nhiều lúc diễn sâu quá, hình thức quá, càng thể hiện sự thiển cận của một hệ thống, lại vừa tốn kém không hiệu quả.

Nhớ mới năm ngoái  theo dõi tin tức về một thành phố lớn ở miền Trung VN, lấy phiếu tín nhiệm một vị lãnh đạo trẻ. Thấy cũng bấy nhiêu người đó, với khuôn mặt đó, chức danh đó, nhưng chỉ trong một thời gian rất ngắn, 99% lại giơ tay phủ quyết những gì họ mới vừa đồng ý đồng thuận trước đó. (Chỉ có một chị không giơ tay). Mình cứ băn khoăn, sao lại có thể thay đổi nhanh thế nhỉ ? Như vậy công việc thực sự của họ là gì, đại diện cho ai ? Họ có tín nhiệm bản thân họ không ? Và làm sao giải thích những hiện tượng đó cho con cái của họ ? Nhưng nghĩ lại, thì chắc gì họ lại có những suy nghĩ bình dân và thắc mắc đơn giản như mình !

Mà cũng lạ nghen, dường như dân ta mỗi lần họp hội gì, ví dụ như họp lớp, họp trường, họp đồng hương, họp khu phố, họp bạn, thậm chí họp vợ chồng con cái, anh em bà con, nhà thờ tộc họ ....cũng bất đồng, co cãi nhiều thứ lắm. Nhưng đến chuyện họp quan, họp nước, thì lại rất đồng lòng đồng thuận, tín nhiệm cao. Cũng là chuyện hay :-).

Ở Mỹ, chuyện theo dõi bầu bán ly kỳ hấp dẫn như coi đá gà ở quê mình. Trực tiếp truyền thông, từng giờ từng phút diễn biến sôi động. Thắng hiệp 1 chưa chắc thắng hiệp 2. Thắng tiểu bang này, lại rớt đài tiểu bang kia. Bên Anh có nhiều cửa hàng cho bắt độ bầu cử luôn. Cá độ thắng thua xong, vô pub ngồi uống bia hò hét cho đã, chờ lãnh tiền. Sướng !
Bầu cử trong từng tiểu bang cũng thế, tuy phạm vi nhỏ bé hơn. Mới tuần rồi coi kết quả bầu cử của thương viện Mỹ về ông thẩm phán Kavanaugh cũng vậy. Hấp dẫn đến giờ cuối, bên đỏ thắng bên xanh 50-48 :-) . Mình vẫn luôn thích kiểu không đồng thuận đồng lòng như thế này !

Nobel kinh tế

Nước Mỹ năm nay lại đoạt giải Nobel kinh tế. Lâu nay nước Mỹ vẫn thống trị về các giải Nobel, đặc biệt là Nobel kinh tế. Đọc những tóm tắt về thành tựu và công trình nghiên cứu của 2 ông William Nordhaus và Paul Romer, đáng kính nể. (Giáo sư Paul Romer là con của cựu thống đốc bang Colorado - Roy Romer).
Dĩ nhiên bên cạnh tài năng của hai ông giáo sư, ai cũng hiểu rằng môi trường sống, điều kiện học hành & làm việc, là những yếu tố chính quyết định thành tựu, chứ không phải là do người Mỹ thông minh siêu việt, hay thiên tài vĩ đại gì.

Hai người Mỹ cùng nhận Nobel kinh tế 2018

Vì sao người Mỹ thống trị Nobel kinh tế?

2018 Nobel in Economics Is Awarded to William Nordhaus and Paul Romer

Tuy nhiên, nhớ lại cái clip mình được coi trước đây của ông thầy này, mình nghĩ ban thẩm định giải Nobel kinh tế cần phải nghiêm túc kiểm điểm và rà soát lại :-).

Lại chuyện ông thẩm phán ...

Viết tiếp chuyện ông thẩm phán Brett Kavanaugh bị giới truyền thông và lưỡng đảng lôi ra những chuyện nhậu nhẹt say xỉn thời đại học. Thực ra thì người Mỹ không đến nỗi bảo thủ như thế, họ phân biệt được đâu là chuyện xưa đâu là chuyện nay. Nhưng chính trị bao giờ cũng có mặt trái bẩn thỉu của nó, quốc gia nào cũng vậy thôi, chỉ là ít hay nhiều. Khi có những mâu thuẩn xung đột, moi móc lại chuyện "không tốt" ngày xưa (không biết thật hư) là cách dễ nhất để hạ bệ uy tín người khác. Đôi khi lấy cả râu ông nọ cắm cằm bà kia. Âu cũng là chuyện thường, quê ta gặp hoài. Nhưng thời này thông tin đầy đủ, nên cũng ít người quan tâm đến tin đồn & những thủ thuật, tiểu xảo như thế. Vả lại cũng tuỳ vào nội dung của từng sự việc, thuộc về bản chất hay hiện tượng. Cái không tốt ngày xưa, nay có thể đã khác, vạn vật thay đổi cũng là chuyện thường tình. Cái mà giới chính trị quan tâm hơn là ông Kavanaugh có nói dối sau khi đã tuyên thệ (under oath) hay chăng ? Nghĩa là có biết, còn nhớ, nhưng không nói sự thực, dấu hẳn chuyện xưa. Một số người dân thì quan tâm tới thái độ nóng giận bộc lộ của ông khi trả lời chất vấn, bởi họ mong đợi một tính cách kiên nhẫn, trầm tĩnh, điềm đạm ở một vị thẩm phán tối cao. Nhưng suy cho cùng thì ông ta cũng là người thường, cho dù tài giỏi đến đâu cũng có giới hạn. Và những trò chơi truyền thông, chính trị, tâm lý, áp lực ... thì luôn luôn có những tác dụng nhất định của nó. Một trong những tác dụng trực tiếp là làm cho nhiều người rối mù, chẳng biết tin ai :-). Nhưng đã chọn ăn bún bò huế, thì phải chịu cay thôi. Chuyện thiên hạ bầu bán lâu nay cũng còn tuỳ thuộc vào não bộ của họ và nhiều yếu tố khác nữa. Có bầu bán công bằng đã là hạnh phúc lắm rồi, so với nhiều quốc gia khác chưa bầu đã bán, không có quyền chọn lựa, thì còn thê thảm hơn nhiều !

Nôm na là ở những xã hội dân chủ văn minh, người ta luôn đòi hỏi "chiếc áo phải làm nên ông thầy tu". Còn ở những xứ kém dân chủ văn minh, thì cứ khoác "chiếc áo" lên là muốn thiên hạ trọng, bắt người ta tin. Dĩ nhiên rồi cũng có kẻ tự nguyện tin, có người bắt buộc tin, có kẻ thấy thiên hạ tin mình cũng tin... Bên cạnh đó, cũng không hiếm người chỉ muốn an phận thủ thường ậm ừ cho qua, hoặc chẳng thèm quan tâm đến. Bởi thế, có nhiều "ông  thầy" ảo giác về giá trị "chiếc áo" mà mình đang mặc. Thậm chí ở một số nơi, người chết rồi còn sợ thiên hạ không khóc, có bao nhiêu giai thoại tốt lành đem ra rao bán nốt, ai tin được thì tin. Lâu rồi cũng quen !

Mình không phải là dân thích chính trị chính em, nên thường chỉ nhớ chuyện gì vui thôi. Như tổng thống Mỹ ông nào ghiền rượu là mình nhớ ...John Adams, Martin van Buren, Franklin Pierce, James Buchanan, Ulysses S. Grant, Grover Cleveland ...v.v. Ông nào thích chuyện em út, mình cũng nhớ, như Cleveland, Roosevelt, JFK, Bill Clinton ....chẳng hạn. Mà ở những đất nước dân chủ như Mỹ, thì những câu chuyện đó cũng bình thường. Tổng thống, chủ tịch, quan toà, lãnh đạo ... cũng là người, có ưu có khuyết, không ai bắt họ phải hoàn hảo như thánh. Quan trọng là họ đã có những đóng góp gì cho quê hương đất nước. Người dân tôn trọng những thành tựu và đóng góp của họ, nhưng cũng chả có ai bắt người khác học tập theo gương họ làm gì. Đời sống thực tế là vậy, mỗi người mỗi khác, càng cố tình thiêu dệt, càng thần tượng hoá, càng tốn công bảo vệ bào chữa, lại càng hài hước vấn đề mà thôi.

Thôi cũng mong mấy ông nghị bà nghị chốt sớm, để báo đài TV còn nói tin tức khác. (Sáng nay thấy có chuyển qua chuyện thuế khóa của T/T Trump rồi). Nhớ ông Voltaire có một câu rất nổi tiếng là "Judge a man by his questions rather than his answẹrs" (tạm dịch: hãy đánh giá một người bằng câu hỏi của họ thay vì câu trả lời". Mình đồng ý với câu này, nên lâu nay mỗi lần đi tới đâu mà nghe ông bà nào trả lời chung chung, na ná giống nhau, như ai viết sẵn tờ trình, cắm đầu cắm cổ mà đọc, là dẫu có hội họp gì quan trọng, cũng xin phép ra ngoài hút điếu thuốc ... :-) .

Giai thoại & sự thật,

Nhiều nước châu Á, lập quốc đã lâu nhưng vẫn còn lạc hậu ì ạch so với những nước phương Tây non trẻ, là do ý thức hệ phong kiến nặng nề, chiến tranh triền miên, mâu thuẩn nội tại & văn hoá đặc thù. Ngoại thì nước này lo xâm lấn nước kia. Nội thì triều đại này lo thanh trừng triều đại khác. Chia năm xẻ bảy, trả thù nhau, giết chóc nhau. Rồi lo củng cố quyền lợi, phân chia lợi ích cá nhân, cha truyền con nối, lấy công nuôi tư, bỏ nước lấy nhà. Lại ít có tầm nhìn cho đại cuộc, hoặc nếu có thì bị đố kị trừ khử. Một nguyên nhân chính nữa là rào cản của văn hoá mê tín, nặng tính giai thoại tâm linh, tư duy làm theo, biện chứng nhưng lại siêu hình, không (hoặc không dám) phản biện. Tốn kém quá nhiều thời gian và tài lực trong việc lăng tẩm đền đài, hư danh hủ tục, huyệt mộ địa lý, lễ nghi phép tắc thái quá, tập tục mê tín ...

VN, một đất nước sinh ra với những giai thoại từ buổi ban đầu, con rồng cháu tiên, trăm trứng trăm con, nỏ thần giữ nước, thần rùa mượn gươm ... mang nặng hồn thiêng sông núi. Nhưng không phải chỉ ở VN, mà nhiều nước khác cũng có những giai thoại tương tự như thế. Dĩ nhiên đó là điều cần thiết, là niềm tự hào dân tộc, là huyền thoại tạo nên nguồn linh khí cho một đất nước, mang tính kế thừa. Tuy nhiên cái khác nhau là ở xứ khác, người ta phân biệt rõ giữa giai thoại và đời sống thực tế, giữa phần "hồn" và phần "xác". Phân biệt được cái nào giả cái nào thiệt !

Ở VN, đại đa số người dân ai cũng phân biệt được như thế, nhưng cũng không hiếm người lẫn lộn mơ hồ giữa những giai thoại và sự thật. Kể cả một số trong giới quan chức hoặc báo chí truyền thông, mới lạ. Thậm chí biến tướng thành mê tín, tuyên truyền, thật giả bất phân. Nhiều địa phương vẫn nhất mực tin tưởng chuyện phong thủy trấn yếm huyệt mộ, hối lộ thiên binh thiên tướng. Nhiều giai thoại cũ ngày xưa nay được thêm thớt, thay da đổi thịt, thành những câu chuyện nóng hổi thời nay.

Như chuyện phong thuỷ đúng sai ai mà hiểu hết, đồn đãi là chính. Giai thoại vẫn chỉ là giai thoại, lời đồn vẫn chỉ là lời đồn. Ngay cả trong thời đại internet này, chuyện mới xảy ra thôi cũng tin giả tin thật tràn lan, huống hồ gì những truyền thuyết, giai thoại dân gian, câu chuyện phong thuỷ, cả ngàn năm về trước. Phong thuỷ ngày nay ở một số nước là bộ môn nghiên cứu mang tính khoa học, chứ không phải nặng về mê tín tâm linh. Tuy nhiên, nhiều  địa phương, xóm làng, gia tộc VN, vẫn quan niệm nhất huyệt nhì trạch, nên hơn thua nhau từng ngôi chùa, cái mộ, đền làng, nhà thờ, ngõ xóm.... Hết đất tư rồi lại đất công. Nhiều gia đình tâm linh thì cho rằng mồ mả càng hoành tráng, đời sau càng phát đạt. Nhưng cũng lắm người so đo hơn thua nhau chỉ đơn giản là vì mặt mũi, sĩ diện, liền chị liền em. Không hiếm những trường hợp lợi dụng quyền hành, lạm dụng của công, phô trương thái quá.
Trong lịch sử VN xưa nay, có lẽ đến thời kỳ này là nhiều tượng đài, nghĩa trang, mồ mả, chùa chiền, nhà thờ gia tộc ... được xây dựng hoành tráng nhất. Không phải chỉ là khía cạnh tâm linh, mà còn lo bị "thiệt thòi" ở khía cạnh khác. Cả công lẫn tư, so về mồ mả và công trình tượng đài, hiếm có nước nào sánh vai được VN hôm nay. Dĩ nhiên, cũng phải là gia đình quan chức có tiền thôi, còn đối với người dân đen lam lũ, điều đó mãi mãi chỉ là những ước mơ xa vời. Có một số ý kiến cho rằng xưa nay triều đại nào cũng vậy, từ Ai Cập, Ấn độ, Trung Quốc ... vua quan mà chăm chút lăng mộ càng nhiều, thì nhân dân càng thiệt thòi khốn khó !

Nhớ có năm, mình và ông anh lái xe đi lang thang bao nhiêu tỉnh ngoài Bắc, mệt đâu nghỉ đó, đói đâu ăn đó. Đi đến đâu cũng nghe nhiều giai thoại rất thú vị, từ ngôi đền làng cây đa, cho đến từng ngọn núi con sông. Chính sử, dã sử, dân gian, chính truyện, ngoại truyện, đủ hết. Từ chuyện ông Cao Biền cỡi diều giấy trấn yểm long mạch nước Nam cho đến thầy Tả Ao trên núi Hồng Lĩnh, Hàm Rồng. Từ con cọp trắng cứu người cho đến con rắn thần phủ phục. Từ xứ địa linh nhân kiệt cho đến ngôi làng ăn mày ..v.v. Tỉnh nào quan chức càng nhiều thì giai thoại càng nhiều, lăng tẩm đền đài càng nhiều, chùa chiền mồ mả hoành tráng càng nhiều. Thăng Long, Ninh Bình, Nam Định, Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh ..v.v.. đâu cũng là tích xưa chuyện nay, vô cùng phong phú. Chuyện lên đồng lên bóng, nói chuyện với cõi âm cũng nhiều, mình có ghé vài nơi ở Thanh Hoá để coi cho biết.

Có nhiều giai thoại nghe trùng hợp giống nhau từ nhiều địa phương, nhưng ai cũng cương quyết bảo vệ giai thoại của xứ mình là "chính sử". Ví dụ như câu chuyện tự hào nhất của Ninh Bình là ngài Đinh Bộ Lĩnh làm vua, nhờ ông bơi lặn giỏi, gạt được ông thầy địa lý Tàu, cải táng hài cốt của cha ruột là con rái cá (mẹ là bà Đàm Thị) ở huyệt Long Mã dưới đáy sông. Sau khi làm vua nước Đại cồ Việt, bị ông Tàu phát hiện, nhờ người khác trấn yểm huyệt Long Mã đó, nên lại bị Đỗ Thích giết. Ở QN cũng có câu chuyện tương tự thế, là ông vua Nam Chiếu bên bờ sông Trà & huyệt Hàm Rồng. Bà Mẹ là nàng Thiệu Khôi bị con rái cá cưỡng hiếp. Rồi ông đánh đuổi được giặc Tàu, làm vua Nam Chiếu. Sau lại bị Cao Biền dùng mưu gạt Thiệu Khôi, vô tình giết con mình. Tương tự như thế, có nhiều giai thoại địa phương người ta kể, nhưng cũng không biết tên họ nhân vật. Đôi lúc nghe kỹ thì na ná như chuyện Vũ Công Duệ, Lương Thế Vinh, Mạc Đĩnh Chi, Huyền Trân Công chúa, Yết Kiêu Dã Tượng, Chúa Sãi, Trạng Quỳnh ....v.v.

Nói chung những giai thoại lịch sử thì vô vàn, truyền thuyết trong dân gian cũng thế, phong phú đa dạng. Lâu nay những giai thoại điển tích đó được lưu truyền rộng rãi, như một truyền thống dân tộc đáng quý, nuôi dưỡng hồn thiêng của đất nước. Nhưng thời này, có một số người lại lợi dụng những giai thoại ấy, phóng đại hư cấu, để mưu cầu những mục đích khác. Đôi lúc có sự hiểu lầm, vượt quá giới hạn phô trương. Vô tình hay cố ý, trở thành tuyên truyền mị dân thì quả nhiên là điều không tốt, thậm chí còn phản tác dụng.

Chuyện xưa đã thế, nhưng giai thoại thời nay cũng không hiếm. Cũng như mấy hôm nay trên mạng đồn rầm tờ báo nào đăng chuyện phải bắt đom đóm để học vào những năm 60 ngoài Bắc. Thực ra thì vào thời chiến tranh, thông tin hạn chế, những giai thoại như tự tẩm xăng đốt chạy vài trăm thước, bị bắn vài chục viên vẫn lái xe tăng tiến lên, máy bay bay thụt lùi tắt máy núp vô mây, thả diều bắt máy bay, thả ong đánh giặc .v.v.. có thể có tác dụng nhất định của nó. Còn thời nay, đang kêu gọi công nghệ 4.0, mà vẫn duy ý chí những câu chuyện "đom đóm" như thế chỉ làm hại cho nước nhà nhiều hơn. Ít ra làm mất đi sự khả tín của báo giới, thể hiện tính giáo điều, xu nịnh, tư duy suy luận phân tích nghèo nàn !

Lời thiên thu gọi ...

Đọc được tin ông chủ tịch nước VN mất sớm, lúc còn tại chức, điều đầu tiên mình nghĩ đến bịnh gì nan y đến thế, mà khoa học thế giới ngày nay cũng phải bó tay. Nhiều tờ báo thế giới cũng đăng tải tin tức và chia buồn cùng VN. Tuy nhiên tất cả đều thắc mắc về cách giải trình chết bởi nguyên nhân "vi khuẩn độc & hiếm". Dẫu sao thì người cũng đã ra đi, sinh tử xưa nay vốn không ai tránh khỏi, nhưng có những câu chuyện mãi mãi vẫn còn là câu hỏi dở dang.... Nhiều người VN trong nước cũng mong mỏi cơ quan chăm sóc sức khoẻ lãnh đạo sẽ sớm tìm ra nguyên nhân của những căn bịnh lạ, nan y, ngày càng nhiều.

Nhớ có lần đọc bài phỏng vấn của ông hiệu trưởng (hay thầy cũ) của ông CT dưới quê Kim Sơn, Ninh Bình. Ông thầy cũ nói ông CT sẽ là "Đinh Bô Lĩnh thứ 2 của Ninh Bình". Mình thắc mắc, không hiểu ý ông nói là chuyện làm vua hay là chuyện "dẹp loạn 12 sứ quân". Chuyện làm vua thì dễ hiểu, còn chuyện dẹp loạn sứ quân thì thời nay khác hẳn thời xưa. Thời này sứ quân cũng không chỉ đơn giản là cỡi ngựa cầm gươm. Thực ra người dân làng quê VN bao giỡ cũng tự hào và hy vọng về những người con của xứ sở mình, quê mình cũng vậy. Nhiều vua nhất, nhiều tướng nhất, nhiều công trạng nhất, nhiều lãnh đạo nhất, nhiều tể tướng nhất ..v.v... Nên có lẽ sự ra đi đột ngột nào cũng làm cho người dân quê ngỡ ngàng !

Sáng nay cũng mới đọc được trên báo VN nói rằng ông thủ tướng Hun Sen được ông TDQ cắt tóc cho đến 5 lần. Một kỷ niệm đẹp, và cũng phải nói trí nhớ ông Hun Sen này tốt thật. (Nhớ hồi mình học đại học, ở ký túc xá, bạn bè cũng hớt tóc cho nhau hoài, mà giờ làm sao nhớ nỗi mấy lần ?). Hôm qua, thấy nhiều lãnh đạo thế giới gởi lời phân ưu đến gia đình ông CT và đất nước VN. Hãy cứ cho nhau những lời tốt đẹp khi người nằm xuống, RIP. Thời nào cũng thế, những chuyện đóng góp cho chính trường hay quyền lực lúc còn tại vị thì cũng dễ đọc thấy qua báo đài, nhưng thành tựu thực sự của một người lãnh đạo là những gì còn đọng lại trong lòng người dân sau khi nằm xuống. Cứ trông dân mà nghiệm ra quan !

Trước sau nào thấy bóng người,
Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông
(Nguyễn Du)

Tản mạn : Đợi bão, nhớ quê ...

Cơn bão Florence được dự báo là siêu bão trong mấy chục năm nay, nhưng may mắn là khi đổ bộ vào bờ thì lại giảm cấp gió rất lẹ. Ngược lại nó di chuyển rất chậm và bán kính rộng, nên có khả năng gây nhiều thiệt hại về lũ lụt hơn là gió bão.
Ngoài đường hiện giờ đang vắng hoe, nhiều nơi đã bị cúp điện, nơi mình ở dự báo chiều nay bão mới đến. Mấy đứa con vừa nóng lòng hồi hộp, vừa nôn nóng đợi chờ, lâu lâu lại chạy ra cửa sổ ngóng vì chưa từng thấy bão ... Con nít bao giờ cũng thế, không hiểu được cái lo lắng của người lớn. Giống mình hồi nhỏ, mỗi lần có lụt, nôn nóng hồi hộp, thức trắng cả đêm chờ đợi nước lên.

Ngồi uống cafe, nghe nhạc, đợi bão đến, mà nhớ đến ngày xưa ở quê nhà. Quê mình hầu như năm nào cũng có mưa gió bão lụt, không lớn thì nhỏ. Thực tình mà nói, hồi nhỏ nhiều đứa còn mong cho có lụt bão, được nghĩ học mà lại được "ăn ngon". Nói đến món ăn mùa lụt bão thì làm gì có chuyện cao sang mỹ vị, nhưng lại là những món nhớ đời, cho mãi đến ngày hôm nay. Ngồi mà kể lại thì cả ngày chưa hết.

Nào là canh khoai, cá chuồng kho mít, cá khô, mắm chưng, cá trôi, cá diếc, dế cơm chiên dòn, kho quẹt tóp mỡ, mắm cá cơm, mắm mực, mắm ngừ ... Trước 75, còn có cả thịt hộp, cá hộp, mì tôm trong thực đơn bão lụt. Sau 75, thời bao cấp nghèo đói, thì khoai lang khoai mì, bo bo gao mốc, có gì ăn nấy. Nhưng ngày lụt ăn gì lại chẳng thấy ngon ? Ăn xong lội nước, lội phố, ra sông coi thiên hạ vớt củi, cất rớ, gỡ lờ, cắm câu, bủa lưới ... Đi một vòng về đã thấy đói bụng lại.

Nói chuyện đồ ăn, mấy hôm rồi thiên hạ ở đây ùn ùn đi mua đồ ăn nước uống dự trữ cho những ngày bão đến. Mấy siêu thị sạch trơn, nhất là khu vực bánh mì lương thực khô. Thực ra món ăn của người Mỹ đơn giản, đơn điệu, và họ ít có thói quen dự trữ nhiều. Còn dân An Nam ta thì có đi tới đâu cũng vậy, đồ ăn đồ uống lúc nào cũng dự trữ, lo xa, trừ mấy anh độc thân trên răng dưới rún. Chỉ tính sơ sơ mì gói, gạo mắm, xì dầu, lạp xưởng, chà bông, chả lụa, thịt cá đông lạnh trong tủ ... thì nếu cả tháng trong nhà, dân Mít ta vẫn ung dung tự tại mà coi phim Tàu phim Hàn, phim hài, Paris by night, hát karaoke, gọi VN, gọi bạn bè, bàn chuyện chính trị thời sự online, chơi facebook .... trừ khi bị cúp điện !

Hôm rồi, mình cũng ghé tiệm á đông chơi trái mít cho "có phong trào". Nhưng thực ra là mình không thích mít chín bằng mít non. Xứ này hiếm khi thấy bán mít non tươi, đa phần là trong hộp. Nói mới nhớ, hồi mấy chục năm trước, thời mới tị nạn đến Mỹ, một số ít dân Việt cũng tự kỳ thị nhau, phân biệt kẻ đến trước người đến sau. Quả là đất nước trọng hơn thua, nên mới có chuyện thân phận tị nạn với nhau mà vẫn "mít ướt, mít ráo". Có ông hồi đó hỏi mình - Phải tại dân VN thích trồng mít và ăn mít nên được gọi là VN mít không ? Làm mình lặn lội vô thư viện kiếm quyển sách nói về Annamite đưa cho ổng coi. Luôn tiện, để ổng biết thêm chút ít về cái ý nghĩa của Nam Kỳ, Bắc Kỳ, Trung Kỳ, và tại sao dân ta lại "thích" phân biệt đến thế.

Trở lại vụ mít non, là một trong những món ở quê hương mà mình ghiền nhất. Mình thuộc loại dân quê nghèo, nên toàn là khoái món dân dã. Mít non, nấm rơm, nấm mối, măng tre, bắp chuối, canh khoai, bông bí ... Về quê lần nào cũng kiếm mấy món đó mà ăn. Nhiều khi cũng ngại, may là chưa có thằng bạn nào nói xấu " thằng VK đó kẹo kéo quá, rủ mình mà đãi toàn rau thôi, không thấy món thịt cá tiến vua gì cả  :-). Nhà Ngoại mình ở quê trồng nhiều mít, nên ôi thôi nhiều món lắm. Từ huê mít chấm mắm ruốt, cho đến mít non kho cá cơm, kho cá chuồn, kho thịt ba chỉ, kho chay. Rồi đến món gỏi mít xúc bánh tráng thần thánh. Nhớ lần đầu về VN, hồi ông TCS còn sống, mấy người bạn rủ mình vô quán Tib TCS, chỉ đãi đơn giản gỏi rau muống bào, và mít trộn xúc bánh tráng, mà say lúy túy. Bây giờ thì SG quá nhiều quán bán món dân dã như quán Ba Miền, Cô Ba xứ Quảng ...Còn bên Mỹ thì Bolsa, San Jose, Atlanta, Washington DC ...cũng đầy, nhưng vẫn không đâu ngon bằng món của Ngoại mình làm. Mà đứa con nào lại chẳng thấy món của Mẹ, của Ngoại, là ngon nhất ? Mùa mưa bão mà ăn cơm nóng với nồi cá chuồn kho mít non, canh khoai môn nếp tấm, rau tập tàng chấm kho quẹt, thì thôi rồi :-) .

Công bằng mà nói thì xứ nào cũng có những món tuyệt chiêu của nó, tây tàu gì cũng thế. Nhưng với mình thì có đi đâu đi đó, dẫu là Jamon Iberico, Caspian Caviar, Foie gras, Boudin, Rillettes, Schweinsbraten, Asiago, Camembert ... sơn hào hải vị gì rồi cũng không nghiện bằng mấy món dân dã ở quê nhà. Nhưng thời này quán xá nhà hàng ở quê, rồi cũng chạy theo cái xu hướng "thời thượng", nên về quê cũng không dễ tìm được những món bình dân thời thơ ấu. Năm ngoái về quê thằng bạn chở mình đi 3 cái nhà hàng mà tìm không ra cái món bắp chuối hà nàm trộn gỏi, cá chuồn nấu ngót cà chua xanh. Mới tháng rồi về quê, ông anh hỏi mình muốn ăn nhà hàng nào, món gì đặc biệt ? Mình nói thèm bữa cá nục hấp cuốn bánh tráng nướng nhúng nước, đọt rau muống, mắm cáy chua. Ảnh đãi thiệt, ngon tuyệt !

Suy cho cùng, chuyện ăn uống thì ở đâu chắc cũng vậy. Đắt chưa phải là ngon, mà sang chưa phải là quý. Ăn thua là cái "hồn" còn đọng lại trong mỗi con người. Ai tha phương lại không mang theo bên mình những hương vị của một thời? Nhớ một người rất thân với mình đã từng nói "...Có những điều bình thường nhất bỗng trở thành những điểm nhớ quay quắt & những điều ám ảnh ...". Ngẫm lại, cũng đúng. Ngoài trời mưa bão không lo, lại ngồi đây tản mạn chuyện mít non, mít chín ....:-)